گسترش همکاری‌های هسته‌ای روسیه-آمریکای لاتین در مسیر منافع دو طرف

به گزارش نگاه نو، «ایوان دیبوف» رئیس مرکز منطقه‌ای شرکت «روس‌اتم» (Rosatom) در آمریکای لاتین در جریان رویداد «اتم اکسپو ۲۰۲۲» (Atomexpo ۲۰۲۲) اعلام کرد شرکت متبوعش، برنامه‌های مهمی برای توسعه همکاری با کشورهای آمریکای لاتین دارد.

وی تصریح کرد: ما بسیار خرسندیم که هیات‌های بسیار مهمی از کشورهای آمریکای لاتین امسال به رویداد اتم اکسپو ۲۰۲۲ آمدند. در این همایش هیات‌هایی از برزیل، مکزیک، بولیوی، نیکاراگوئه، کوبا، آرژانتین و کشورهایی که ما برنامه‌های جدی برای توسعه همکاری با آن‌ها داریم، حضور دارند. در هیات برزیلی نمایندگانی از یک شرکت دولتی وابسته به وزارت انرژی فعال در زمینه استخراج و غنی‌سازی اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای هستند.

دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی انرژی هسته‌ای «اتم‌اکسپو ۲۰۲۲» با حضور ۷۴ کشور و ۱۴۲ غرفه‌دار در شهر سوچی روسیه برگزار می‌شود. این رویداد مهم در صنعت جهانی هسته‌ای، با موضوع «بهار هسته‌ای؛ ایجاد آینده‌ای پایدار» از سال ۲۰۰۹، هر ساله برگزار می‌شود. ‌

پیشینه

انرژی هسته‌ای از عمده‌ترین مباحث علوم و تکنولوژی هسته‌ای است و هم اکنون نقش عمده‌ای را در تأمین انرژی کشورهای مختلف ایفا می‌کند. برای اغلب مردم در سراسر جهان، انرژی هسته‌ای، یادآور انفجارهای اتمی و پیامدهای مخرب آن است و نقش مهم این فناوری در ارتقا زندگی مردم، ارائه خدمات بهداشتی و رشد کشاورزی و صنعت کمتر برجسته می‌شود. امروزه اما بحران‌های سیاسی و اقتصادی، محدودیت و نگرانی‌های زیست‌محیطی سوخت‌های فسیلی و رشد جمعیت از مسائلی است که کشورها را به سوی استفاده گسترده از مزایای انرژی هسته‌ای سوق داده است.

انرژی هسته‌ای فراتر از ظرفیت‌های خاص هر کشور در بهره‌برداری از این منبع کلیدی عصر حاضر، بازار همکاری‌های دو یا چندجانبه میان کشورها را نیز داغ کرده است. به این ترتیب، در کنار همه ظرفیت‌های همکاری در حوزه‌های مختلف، انرژی هسته‌ای به جنبه دیگری از همکاری‌های روسیه و کشوهای آمریکای لاتین تبدیل شده است.

بحران موشکی کوبا ۱۹۶۲ کوبا به طوری در حافظه تاریخی آمریکای لاتین حک شده است که با پدیدآوردن موجی از انزجار از هر گونه درگیری هسته‌ای، سبب شده تا هیچ یک از کشورهای آمریکای لاتین از سلاح هسته‌ای برخوردار نباشند. کشورهای آمریکای لاتین، خطر وقوع یک جنگ هسته‌ای را از نزدیک لمس کردند و ترجیح دادند خود را به عنوان منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای معرفی کنند، با این حال با گذشت زمان و پیشرفت فناوری‌های استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، کشورهای این جغرافیای حامی صلح نیز به سمت توسعه انرژی هسته‌ای تمایل پیدا کرده‌اند.

کشورهای آمریکای لاتین از نظر توسعه زیرساخت ها از جمله ظرفیت های تولید و سیستم انتقال نیروی برق بسیار متفاوت هستند. از این جهت، این کشورها ناچارند تا با مجموعه‌ای از چالش‌ها دست‌وپنجه نرم کنند که یکی از آن‌ها وابستگی به نوع خاصی از انرژی است. ‌

در حال حاضر منبع اصلی تولید در بسیاری از کشورها نیروگاه‌های برق‌آبی هستند. به عنوان نمونه، در برزیل، سهم نیروگاه‌های برق‌آبی از کل تولید برق از ۷۰ درصد فراتر می‌رود. به همین دلیل، برزیل، کاستاریکا و گواتمالا به طور دوره‌ای با مشکلاتی در تامین انرژی در دوره‌های طولانی خشکسالی مواجه می‌شوند؛ زمانی که حجم تولید کاهش می‌یابد و هزینه برق در بازار به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

علاوه بر این، برخی از کشورها مانند شیلی مجبور به خرید مقادیر قابل توجهی انرژی از خارج از کشور هستند.

نکته جالب توجه اینکه کشورهایی مانند آرژانتین، برزیل و مکزیک که درصدد توسعه انرژی هسته‌ای هستند، قصد دارند تاسیسات جدیدی ایجاد کنند. برزیل در تلاش است تا با توسعه پروژه‌ای، ساخت واحدی از یکی از نیروگاه‌هایش (la unidad de potencia N°۳ de la central nuclear Almirante Alvar Alberto) را تکمیل کند، مکزیک می‌خواهد در راستای برنامه‌های توسعه انرژی، تاسیسات هسته‌ای جدید بسازد و آرژانتین به دنبال شرکا برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید است. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که کشورهایی که در حال حاضر بر انرژی هسته ای تسلط دارند، آن را به عنوان یک منبع تولید پایدار، سودآور و سازگار با محیط زیست می‌دانند.

چالش اصلی هر کشوری در بخش انرژی تضمین عرضه بی وقفه برق ارزان قیمت است که نیازهای روزافزون صنعت را برآورده می‌کند و کیفیت زندگی مردم را در تطابق با نگرانی‌های زیست‌محیطی بهبود می‌بخشد. بنابراین، علاقه قابل توجهی به توسعه انرژی هسته‌ای در منطقه آمریکای لاتین وجود دارد. به عنوان نمونه، شیلی امکان استفاده از راکتورهای هسته‌ای کم قدرت را برای شرایط اضطراری در دست بررسی دارد.

اهمیت موضوع

در حال حاضر تنها سه کشور برزیل، آرژانتین و مکزیک دارای نیروگاه‌های هسته‌ای هستند و در عین حال، سهم انرژی هسته‌ای در این کشورها بسیار ناچیز است و تنها ۲ درصد از مجموع تولید در مکزیک، حدود ۳ درصد در برزیل و تقریبا ۴ درصد در آرژانتین را تشکیل می‌دهد.

توسعه انرژی هسته‌ای، برای حوزه انرژی و همچنین برای بخش‌های غیر انرژی، توسعه اقتصادی منطقه و بهبود استاندارد زندگی مردم محلی کمک بزرگی است؛ چرا که انرژی هسته‌ای یکی از اقتصادی‌ترین منابع انرژی الکتریکی است.

اکنون کشورهای آمریکای لاتین کاربردهای فناوری هسته‌ای در حوزه‌های غیر انرژی را با قدرت بیشتری دنبال می‌کنند و پرسشی که اکنون مطرح می‌شود اینکه فراتر از مزایای توسعه انرژی هسته‌ای برای کشورهای میزبان و اقتصاد سایر کشورهای منطقه آمریکای لاتین، روسیه چه منفعتی از این زمینه همکاری می‌برد؟ شرکت دولتی روساتوم روسیه، چرا مایل است تجربیات خود را در این زمینه با کشورهای آمریکای لاتین به اشتراک بگذارد؟

به دنبال اعلام علاقه‌مندی چین و روسیه برای همکاری‌های هسته‌ای با کشورهای آمریکای لاتین، بحث در مورد استفاده از انرژی هسته‌ای در منطقه دوباره آغاز شد. آرژانتین، برزیل و مکزیک در حال حاضر نیروگاه‌های هسته ای دارند و ۱۰ کشور دیگر برای شروع یا گسترش چنین فعالیت‌هایی درخواست حمایت کرده‌اند.

روسیه در سال ۲۰۱۵، دفتر منطقه‌ای روس‌اتم به عنوان مرکز رسمی منطقه‌ای این شرکت دولتی را در ریودوژانیرو برزیل افتتاح کرد. از آن زمان تا کنون، همکاری‌های گسترده در حوزه انرژی هسته‌ای صورت گرفته، پروژه‌های بلندمدتی را تکمیل کرده‌اند و همچنان به دنبال فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری و همکاری هستند.

علاقه روسیه به آمریکای لاتین در حوزه انرژی هسته‌ای به ویژه به دنبال عضویت برزیل در گروه اقتصادهای نوظهور «بریکس» تقویت شد.
چنان که در تارنمای خبری روس‌اتم آمده است: منطقه آمریکای لاتین دارای بازار بسیار امیدوارکننده پزشکی هسته‌ای است؛ روس‌اتم در برزیل یکی از تامین‌کنندگان اصلی محصولات ایزوتوپی برای نیازهای بخش پزشکی هسته‌ای است. توسعه همکاری‌ها در این زمینه با آرژانتین و مکزیک نیز در دستور کار است.

این شرکت دولتی روسیه همچنین در بولیوی در حال انجام پروژه‌ای برای ساخت مرکز علوم و فناوری هسته‌ای است که علاوه بر امکان استفاده از فناوری‌های هسته‌ای، به توسعه پزشکی و علوم هسته‌ای در این کشور کمک می‌کند.

«کریل کوماروف» معاون اول شرکت دولتی روس‌اتم پیشتر با بیان اینکه پروژه مرکز تحقیقات هسته ای بولیوی قرار است به طور کامل در سال ۲۰۲۴ به بهره برداری برسد، گفت: راکتور تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۴ در اینجا ظاهر می شود، یک معجزه فنی است، یک ماشین ابتکاری است که بولیوی را با قدرت‌های برجسته جهانی در یک خط قرار می دهد.

این مرکز استفاده گسترده از فناوری‌های تابشی در کشاورزی، دارو، صنعت، محیط زیست و سایر حوزه های حیاتی را تضمین می‌کند.

گواتمالا و کاستاریکا همچنین قصد دارند کار بر روی ایجاد چارچوب قانونی را آغاز کنند که استفاده از فناوری هسته‌ای را برای حوزه‌های بهداشت و کشاورزی ممکن می‌سازد.

ارزیابی

ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای و توسعه زمینه‌های مستعد به کارگیری فناوری انرژی هسته‌ای با مشارکت طرف روسی می‌تواند راه منطقی برای آمریکای لاتین در جذب سرمایه خارجی و مرتفع کردن مشکلات در حوزه انرژی و توسعه اقتصادی از مسیر پیشرفت‌ها در سایر حوزه‌ها به ویژه پزشکی باشد.

تکیه آمریکای لاتین به دانش روسیه در حوزه انرژی هسته‌ای قطعا سبب خواهد شد تا این کشورها تا حدودی از کشورهای آمریکای شمالی عقب نمانند و خاطره تلخ وقوع یک جنگ هسته‌ای را با به خدمت گرفتن این فناوری در حوزه‌های صلح‌آمیزی که منافع عمومی را در بر می‌گیرد، جایگزین کنند.

به این ترتیب می‌توان در کنار فهرست طولانی و متنوع همکاری و مناسبات میان روسیه و کشورهای آمریکای لاتین، انرژی هسته‌ای را زمینه امیدوارکننده همکاری روسیه با آمریکای لاتین دانست.

از طرفی، روس‌ها در یک دهه گذشته سعی کرده‌اند از فضای ضدآمریکایی در منطقه استفاده کنند و همکاری‌هادر حوزه انرژی هسته‌ای فراتر از منافع اقتصادی، تحکیم قدرت روسیه در جغرافیای نزدیک به خاک آمریکا را تثبیت می‌کند.