سازمان همکاری شانگهای، فرصتی برای تحکیم همگرایی اوراسیایی

سلطه‌طلبی و یکجانبه‌گرایی رو به افول بوده و گذار نظام بین‌الملل به سوی دنیای چند قطبی و بازتوزیع قدرت به سود کشور‌های مستقل، روندی غیرقابل اجتناب محسوب می‌گردد. در چنین شرایطی حفظ و تقویت صلح در قاره مشترک ما آسیا نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. سازمان همکاری شانگهای را به واقع می‌توان یکی از نمونه های موفق ائتلاف‌های منطقه ای دانست.

این سازمان، ائتلافی از مجموعه کشورهای همفکر است که به دنبال برقراری نظم و هویت جدید آسیایی بدون مداخله قدرت‌های فرامنطقه‌ای می‌باشند.

نقش برجسته این سازمان در عرصه مناسبات بین المللی وقتی بهتر آشکار می‌گردد که بدانیم بیش از ۴۰ درصد جمعیت دنیا در کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای زندگی می‌کنند و حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص دنیا به کشورهای عضو این سازمان تعلق دارد. حجم اقتصاد کشورهای عضو سازمان ۲۰ تریلیون دلار اعلام شده که نسبت به ۲۰ سال گذشته، ۱۳ برابر شده است. از آنجا که جمهوری اسلامی‌ایران همواره از گفت‌وگو، مذاکره و دیپلماسی با در نظر داشتن اصول اساسی حقوق بین الملل از جمله احترام متقابل به حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی با همه کشورها استقبال و رویکردهای یکجانبه را نفی می‌کند، لذا تلاش برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای را به عنوان یکی از اولویت های اصلی خود در حوزه سیاست خارجی تعیین نمود و این روند در دولت سیزدهم با شروع عضویت دائم ایران محقق شد.

در این راستا، موافقت با آغاز روند عضویت جمهوری اسلامی‌ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای همزمان با سفر جناب آقای دکتر رئیسی به دوشنبه تاجیکستان و شرکت در اجلاس سران در شهریور ماه سال گذشته، یک موفقیت مهم دیپلماتیک بوده و نشانگر جدیت کشورمان در پیگیری سیاست خارجی «متوازن، تعامل هوشمند، دیپلماسی فعال و پویا» و ایده «نگاه به آسیا» است. همچنین این دستاورد، گام مهمی‌در توسعه همکاری‌ها و مناسبات کشورمان با اعضای سازمان در کلیه ابعاد دوجانبه، منطقه ای و بین المللی خواهد بود.

اکنون اعضای سازمان همکاری شانگهای با بهره گیری از ظرفیت‌ و فرصت‌های عظیم همکاری‌های چندجانبه می‌توانند نویدبخش آینده‌ای روشن برای ملت‌های منطقه باشند. این قابلیت‌ها، سازمان و اعضای آن را در برابر چالش‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی مقاوم می‌کند.

برنامه‌ریزی برای تسهیل سرمایه‌گذاری و گسترش همکاری‌های مشترک و متقابل اقتصادی که به توسعه بادوام و امنیت پایدار منطقه می‌انجامد، بدون فراهم کردن زمینه‌های امنیتی میسر نخواهد بود. بنا بر این، برای رسیدن به این هدف می‌بایست تهدیدات و چالش‌های مهم امنیتی منطقه همچون شرایط بحرانی در افغانستان به سرعت مورد توجه همسایگان و اعضای سازمان همکاری شانگهای قرار گیرد.

ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی و مزایای نسبی در هر یک از کشورهای عضو سازمان، توجه جامعه جهانی را به خود جلب کرده و فرصت‌های کم نظیری را برای پیوندهای راهبردی و تعامل بیشتر میان اعضا ایجاد می‌کند. در همین راستا، مزیت‌های حمل و نقلی و جغرافیایی به واسطه همجواری با دو پهنه آبی دریای خزر و خلیج فارس و امکان بهره‌گیری کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای از قلمرو جمهوری اسلامی‌ایران برای انتقال کالا و انرژی به بازارهای جهانی، یکی از زمینه‌های سودمند در همکاری‌های راهبردی میان ایران و سازمان است.جمهوری اسلامی‌ایران به عنوان قطب کریدورهای ارتباطی اوراسیا و حلقه وصل طرح های زیرساختی منطقه، می‌تواند از طریق کریدور شمال- جنوب مرکز اتصال جنوب و شمال اوراسیا باشد و آسیای مرکزی و روسیه را به هند پیوند دهد. ایران در مسیر یکی از مهم‌ترین و بهینه‌ترین کریدورهای ابتکار «کمربند و راه»، یعنی کریدور چین- آسیای مرکزی-غرب آسیا قرار دارد و می‌تواند پل ارتباطی شرق و غرب اوراسیا باشد. در یک سال گذشته این مسیر به شکل ریلی یا ترکیبی فعال شده است. جمهوری اسلامی‌ایران به عنوان عضوی مسئولیت‌پذیر در منطقه و جامعه جهانی، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بسیاری برای همکاری‌های منطقه‌ای دارد. در میان آنها می‌توان به امنیت و ثبات پایدار، منابع غنی انرژی، جاذبه‌های گردشگری منحصر به فرد، مزیت پیوستگی جغرافیایی و همبستگی ملی، پیوندهای گسترده تاریخی و فرهنگی با کشورهای عضو و ناظر سازمان و نیز زمینه‌های فرهنگی غنی که مانع رشد تفکرات افراط گرا در منطقه است اشاره کرد.

در میان هشت شریک عمده صادراتی ایران، کشورهای چین، هند و پاکستان از اعضای سازمان به ترتیب در جایگاه اول، پنجم و هشتم جای دارند و در میان شرکای وارداتی ایران نیز چین و هند رده های اول و چهارم را در اختیار دارند.

در سال ۱۴۰۰ تجارت کشورمان با اعضای سازمان همکاری شانگهای به ۳۷ میلیارد و ۱۶۸میلیون دلار رسید که حدود ۳۰ درصد کل تجارت خارجی کشور را تشکیل می‌دهد. سهم صادرات به اعضای این سازمان ۲۰ میلیارد و ۵۹۶ میلیون دلار بود و همچنین واردات ایران از اعضای سازمان همکاری شانگهای ۱۶ میلیارد و ۵۷۲ میلیون دلار بوده است.

ارتقای روابط و همکاری با دولت‌های منطقه خصوصاً در جهت تقویت و تسهیل خطوط مواصلاتی و ترانزیتی اولویت بالایی در سیاست های دولت جناب آقای دکتر رئیسی دارد. ایجاد خطوط امن، پایدار و قابل اتکا در مسیر شمال– جنوب و با استفاده از زیرساخت های فعال در بنادر جنوبی، به ویژه بندر اقیانوسی چابهار، جزو سیاست‌های راهبردی ایران در جهت توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و نیز گسترش تبادلات تجاری پویا با کشورهای پیرامونی است.

عضویت جمهوری اسلامی‌ایران در سازمان همکاری شانگهای، با در نظر گرفتن اصول انقلاب اسلامی‌که در قانون اساسی متبلور شده، جلوه ای از استقلال کشور و در جهت تأمین منافع کشورمان با در نظر گرفتن عزت، حکمت و مصلحت بوده است.

در همین راستا، وزارت امور خارجه در طول یک سال گذشته، تمامی‌ظرفیت‌های تخصصی خود را برای انجام هماهنگی‌های لازم با سایر دستگاه‌های ذیربط داخلی و دبیرخانه سازمان همکاری شانگهای به کار گرفته تا فرایند حقوقی و اداری تکمیل روند همه جانبه عضویت در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سرانجام برسد. سفر جناب آقای دکتر رئیسی به ازبکستان برای شرکت در نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، فرصت مهمی‌برای پیشبرد دیپلماسی اوراسیایی جمهوری اسلامی‌ایران تلقی شده و البته سفر رسمی‌دوجانبه به ازبکستان و امضای ۱۹ سند مهم همکاری در حضور سران دو کشور و همچنین حضور در سمرقند، زادگاه رودکی بزرگ، پدر شعر فارسی برای هیأت ایرانی شیرینی دوچندانی خواهد داشت.