اهداف و پیامدهای سفر جو بایدن به منطقه

به گزارش نگاه نو، درباره اهداف این سفر و دستاوردها و پیامدهای آن برای آمریکا و منطقه و حوزه بین المللی سوالات زیادی مطرح است.

رژیم صهیونیستی تلاش دارد این سفر را حمایت دوباره آمریکا از این رژیم و کلید زدن تشکیل یک ائتلاف منطقه ای از همپیمانان عرب آمریکا با اسرائیل نشان دهد.

حجم گسترده مواضع رسمی و رسانه ای صهیونیستی در یک ماهه اخیر گویای همین امر است و رژیم صهیونیستی تلاش دارد تا به نوعی این سفر را در راستای اهداف خود مدیریت کند. هر چند با توجه به مواضع رسمی و غیر رسمی مسئولین آمریکا قرار داشتن ائتلاف منطقه ای با اسرائیل در دستور سفر بایدن با تردیدهای بسیاری همراه است.

آخرین مواضع اعلامی آمریکا در این ارتباط را جک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید مطرح کرده است: واشنگتن در سفر منطقه‌ای جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا به منطقه به دنبال ایجاد سپر دفاعی موشکی نیست.

رژیم سعودی حاکم بر عربستان، و بویژه  محمد بن سلمان نیز اهداف خاص خود را از این سفر دنبال می کند.

بن سلمان به دلیل کهولت سن ملک سلمان و بیماری وی، عطش پادشاهی دارد، تلاش دارد از این سفر در راستای تثبیت جانشینی خود بهره ببرد.

بن سلمان با چند چالش مهم در راه رسیدن به پادشاهی روبرو است. ولیعهدی وی با اعمال قدرت پدر و بر خلاف سنت خاندانی صورت گرفته است و به همین دلیل در میان خاندان آل سعود مخالفان زیادی دارد. هر چند وی با استفاده از قدرت بسیاری از مخالفان بالفعل و بالقوه و احتمالی را حذف، سرکوب و زندانی و یا تضعیف کرده است اما هنوز مخالفان بسیار زیادی هستند که با اقدامات سرکوبگرانه وی بر میزان کمی و کیفی مخالفان نیز افزوده شده است. تا جائیکه تا کنون چندین اقدام به ترور درون خاندانی علیه بن سلمان به صورت رسمی و غیر رسمی گزارش شده است.

موضوع ورود عربستان به جنگ یمن و ناکامی در یکسره کردن جنگ به نفع عربستان و پیامدهای آن چالش مهم دیگر جوان قدرت طلب سعودی است.

عربستان با ورود به این جنگ منابع مالی هنگفتی را در آن از دست داده است، تا جائیکه برای نخستین بار با کسری بودجه سنگینی روبرو شده است و ناگزیر به انتخاب ریاضت اقتصادی و کاهش یارانه ها و افزایش مالیات ها شده است که این موضوع با اعتراضات گسترده ای همراه است.

مشکل بعدی بن سلمان تغییر در ساختار دو قطبی قدرت عربستان یعنی دین و سیاست است.

بن سلمان از زمان به قدرت رسیدن سلمان تلاش کرده تا وهابیت را از ساختار قدرت عربستان دور سازد و قدرت را در حوزه قدرت سیاسی منحصر کند. این موضوع با اعتراضات گسترده جریان وهابی همراه شده است که واکنش ولیعهد سعودی نسبت به آن مشت آهنین بوده است.

بازداشت گسترده علمای وهابی و بعضا شکنجه و قتل آنها در همین ارتباط رخ داده است.

دولت آمریکا نیز اهداف خود را در این سفر دنبال می کند. دولت دموکرات در آستانه انتخابات در اواخر تابستان قرار دارد. نظر سنجی ها به نفع حزب دموکرات نیست. لذا دولت بایدن به دنبال ایجاد فرصت و یا استفاده از هر فرصتی برای تغییر نظر سنجی ها است. وقوع چندین فقره تیراندازی در آمریکا به عنوان یک فرصت تلقی شد و مواضع رسمی و رسانه ای دموکرات به طور گسترده به آن پرداخته و تلاش کرده اند موجی از مخالفت ها با فروش آزادانه سلاح در جامعه آمریکا ایجاد کنند زیرا عمده سهامداران و تجار سلاح در آمریکا وابسته به طیف جمهوری خواه هستند.

جنگ اوکراین و افزایش قیمت انرژی در جهان و البته آمریکا مشکل دیگر دولت بایدن است.

با تحریم نفت و گاز روسیه که روزانه حدود ۷ میلیون بشکه مورد نیاز بازار جهانی را تامین می کند، نگرانی از کمبود انرژی همه جهان را درگیر کرده است و افزایش قیمت در همه حوزه های کالایی و خدماتی را شامل شده است. از این رو یافتن جایگزین انرژی روسیه یک ضرورت است.

آمریکا یک قدرت رو به افول است و مجموعه ای از قدرت های جهانی به عنوان رقیب آن مطرح هستند. از این رو بحث تضعیف و در صورت لزوم حذف آنها از راس هرم قدرت جهانی به عنوان اولویت آمریکا از حدود سه دهه پیش در راهبردهای واشنگتن قرار گرفته است.

کشور روسیه به دلیل قدرت نظامی اش و وسعت سرزمینی و نیز منابع سرشار معدنی مورد نیاز جهان برای امریکا در کنار چین و هند یک تهدید به شمار می رود.

از آنجا که ورود مستقیم آمریکا به جنگ با روسیه و چین و هند می تواند مساوی با نابودی خودش نیز بشود، برخلاف راهبردهایش درباره کشورهای کوچک مانند افغانستان، لیبی، سومالی، عراق، سوریه، صربستان، پاناما و غیره راهبرد جنگ نیابتی را برگزیده است.

جنگ اوکراین در همین چارچوب تعریف شده تا قدرت نظامی روسیه را تضعیف و نیز با تحریم منابع درآمدی آن را کاهش داده و با فشار اقتصادی موجب فروپاشی روسیه از درون شود.

کمک ۴۰ میلیارد دلاری آمریکا به اوکراین در همین ارتباط ارزیابی می شود. یعنی آمریکا با تعریف و مدیریت جنگ نیابتی اهداف خود را دنبال می کند. شرایطی که برای چین و هند در آینده نیز متصور است.

اروپا نیز ناگزیر از همراهی با آمریکا در جنگ اوکراین است زیرا نگران پیروزی روسیه و بالفعل شدن تهدیدات این کشور علیه اروپا است. لذا به ناچار هزینه و تبعات سنگین این جنگ را پذیرفته و علی رغم همه وابستگی اش به انرژی و بسیاری از کالاهای استراتژیک به روسیه به رژیم تحریمی علیه روسیه پیوسته است اما همچنان انتظار دارد با کمک آمریکا منابع جایگزین تعریف شوند.

بر این اساس به نظر می رسد سفر جو بایدن به منطقه بیش از آنکه یک سفر با اهداف نظامی و امنیتی باشد، یک سفر با اهداف اقتصادی و یا به تعبیری اهدافامنیت اقتصادی و البته اهداف سیاسی محسوب می شود.

درخواست رئیس جمهور آمریکا از ریاض که در زمان حضور وی عربستان، باید جمعی از رهبران دولت های منطقه حضور داشته باشند (مانند سفر دونالد ترامپ در ریاض) و سفر دوره ای محمد بن سلمان به برخی کشورهای منطقه (جدای از دعوت نامه هایی که برای بسیاری از رهبران اسلامی ارسال کرده است) را کارشناسان در همین ارتباط می دانند.

عربستان و امارات در جنگ یمن نقش رهبری را دارند. هر دو کشور نیز جزء صادر کنندگان نفت هستند اما در بهترین حالت اگر ساختارهای تولید و صدور انرژی آنها با هیچ تهدیدی روبرو نشود نهایتا بتوانند نزدیک به سه میلیون بشکه نفت تولید اضافی داشته باشند که با احتساب برخی کشورهای کوچک تولید کننده نهایتا به ۴ میلیون بشکه ارتقاء پیدا کند.

با اینهمه بازار انرژی جهان همچنان حداقل با ۳ میلیون کمبود ناشی از تحریم روسیه روبرو است لذا کارشناسان تاکید دارند تنها کشور ایران است که قادر به جایگزینی است و باید ترتیباتی اتخاذ شود تا نفت و گاز ایران مجددا در بازارهای جهانی قدرتمندانه ورود کند.

درخواست رسمی تروئیکای اروپا از آمریکا برای توافق سریع با ایران در همین راستا تعریف می شود. آمریکا و اروپا نمی توانند از ادامه جنگ اوکراین چشم بپوشند و از سوی دیگر تحریم روسیه مشکلات رو به تزایدی را برای اروپا و آمریکا در پی دارد که می تواند خارج از تحمل ظرفیت های آنها باشد خصوصا که زمستان نیز در پیش است و کمبود انرژی موجب افزایش بحران ها و حتی درگیری های داخلی و یا منطقه ای خصوصا در اروپا شود.

ایالات متحده و ناتو فقط می توانند در یک درگیری کوتاه شرکت کنند، آنها به دلیل تمام شدن ذخایر تسلیحات، آماده خصومت های طولانی مدت نیستند.

این شرایط به تنهایی ممکن است ایالات متحده و ناتو را وادار کند تا در پایان درگیری اوکراین مشارکت کنند.

اگر درگیری ادامه یابد، با توجه به تدارکات جدید تسلیحات، غرب زرادخانه کافی برای حمایت از اوکراین با همان سرعت در اختیار نخواهد داشت.
به گفته دریاسالار تونی راداکین، رئیس ستاد دفاعی بریتانیا، میزان بالای مصرف تسلیحات در اوکراین مشکل کمبود ظرفیت تولید برای تکمیل ذخایر را آشکار کرده است.

علاوه بر این، تهدید دیگری بر سر کشورهای ناتو وجود دارد: اگر منطقه درگیری فراتر از مرزهای اوکراین گسترش یابد، ائتلاف مجبور است با تعداد کمی سلاح در منطقه وسیعی با روسیه بجنگد.

کاهش ذخایر استراتژیک آمریکا به ۳% نیز مزید بر علت است. کاهشی که در چهل سال اخیر بی سابقه بوده است. این درحالی است که ایران فعلا دومین کشور دارای ذخایر شناخته شده نفتی در جهان است که به دلیل تحریم از بازار جهانی دور نگه داشته شده است.

این سخن امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه  گره ایران و آمریکا باید باز شود و نفت ایران و ونزوئلا باید به بازارهای جهانی وارد شود نیز شاخص مهمی از نگرانی های اروپا و غرب در ادامه تحریم ایران به حساب می آید.

از مواضع رسانه ای و سیاسی کشورهای غربی این دریافت می شود که آنها از ادامه تحریم ایران نه تنها برای اقتصاد خود نگران هستند بلکه نگرانی آنها از این است که این تحریم ها نه تنها ایران را تسلیم نکرده است بلکه موجب شده تا ایران روند رو رشدی را در حوزه های اقتصادی، نظامی و امنیتی طی کند و اکنون با رهبری محور یکپارچه مقاومت، به عنوان یک قدرت منطقه ای که می تواند در کلاس جهانی نقش آفرینی کند مطرح است و این نگرانی وجود دارد که ادامه تحریم ها به افزایش قدرت و اقتدار ایران فراتر از منطقه منجر شود و همه معادلات جهانی و نظام تعریف شده بین المللی را دگرگون سازد.

لذا عربستان هم به دلایل داخلی و هم منطقه ای ناگزیر است جنگ یمن را پایان دهد و این مطالبه جدی ایران و محور مقاومت است. اگر حملات به ساختارهای تولید و صدور انرژی عربستان و امارات از سوی مقاومت یمن ادامه داشته باشد، این کشورها نه تنها قادر به افزایش تولید نیستند بلکه تولید و صدور همین مقدار نیز با کاهش شدید روبرو خواهد شد.

آمریکا و غرب اگر به دنبال افزایش تولید نفت و گاز منطقه هستند ناگزیر هستند ملاحظات امنیتی ایران در سطح منطقه را نیز مورد توجه قرار دهند. گسترش تهدیدات امنیتی علیه ایران در واقع می تواند موجب شود تا انتظارات غرب در این حوزه برآورده نشود. به همین دلیل مهار رژیم صهیونیستی در گسترش تهدیدات علیه ایران می تواند یکی از مهمترین اهداف سفر بایدن به منطقه تلقی شود. کارشناسان انحلال دولت فعلی صهیونیستی و جایگزینی لاپید را مقدمه ای در همین ارتباط ارزیابی می کنند.