عربستان- ایران در آغاز مسیر شراکت راهبردی

به گزارش نگاه نو، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران امروز پنجشنبه (۲۶ مرداد) در صدر هیاتی دیپلماتیک راهی ریاض پایتخت عربستان سعودی شد؛ دو کشوری که بعد از هفت سال قطع روابط دیپلماتیک، اینک مدتی است که روابط خود را از سر گرفته‌اند و برای جبران سال‌های از دست رفته، بر سرعت ترمیم روابط افزوده‌اند.

تمایل دوسویه برای ازسرگیری مناسبات

به رغم تیرگی روابط بین تهران و ریاض اما در سال‌های اخیر، تمایل به ازسرگیری و بهبود روابط از سوی دو طرف به چشم می‌خورد که این علاقه‌مندی ریشه در مسائل گوناگون داشت.

در یک سو آل سعود راه خود را از سیاست‌های تنش‌زای کاخ سفید در منطقه جدا کرده‌ و در صدد تنوع بخشی در مناسبات خارجی برآمده‌بود. ضمن اینکه درگیری عربستان با بحران‌های مختلف منطقه‌ای از قبیل فرسایش بحران هشت ساله یمن نیز نشان داد که سعودی‌ها همچنان هزینه بالایی چه از لحاظ نظامی و چه از لحاظ وجهه بین‌المللی متحمل می‌شوند. آنها برای برون‌رفت از این بحران و باتلاق‌های خودساخته منطقه‌ای، راه مصالحه و سازش را در پیش گرفتند.

در طرف دیگر، دولت سیزدهم در ایران روی کار آمد که از همان روز نخست، بهبود روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و منطقه غرب آسیا را در اولویت قرار داد و این رویکرد تا کنون تداوم یافته‌است.

همچنین در فضایی که کشورهای منطقه از سیاست‌های آمریکا و کارزار فشار حداکثری او علیه ایران فاصله گرفته‌اند، ترمیم روابط با عربستان و دیگر کشورهای عربی متاثر از قطع روابط تهران و ریاض، ضروری به نظر می‌رسید.

در چنین فضایی چین با میانجیگری موثر وارد گود شد و در پی توافق ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ ایران و عربستان در پکن، دو طرف برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بعد از هفت سال و سه ماه توافق کردند.

هفته گذشته سفارت عربستان در تهران، براساس یادداشت رسمی ارسالی از سوی این کشور رسماً آغاز به فعالیت کرد و این امر به وزارت خارجه اطلاع رسانی شد. سرکنسولگری این کشور در مشهد هم براساس اطلاع رسمی طرف عربستانی از شنبه گذشته آغاز به کار کرد.

گسترش روابط دوجانبه با چاشنی اقتصاد

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در آستانه این سفر در نشست خبری هفتگی خود گفت: امیرعبداللهیان در سفر خود به ریاض درباره مسائل دوجانبه و همچنین احیای همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف گفت‌وگو خواهد کرد و ان‌شاءالله بتوانیم به نتایج بهتری در ارتقای سطح روابط دو کشور و هدف‌گذاری انجام‌شده در این خصوص برسیم.

او درباره سفر آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان به عربستان تصریح کرد: دعوت پادشاه عربستان از رئیس‌جمهور برای سفر به این کشور به‌صورت رسمی انجام شده اما هنوز تاریخی برای انجام این سفر تعیین نشده‌است.

همان طور که اشاره شد، گفت وگو برای تقویت روابط دو جانبه در تمام حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، منطقه‌ای و بین‌المللی یکی از مهمترین اهداف این سفر است و همراهی یک تیم اقتصادی با وزیر امورخارجه کشورمان از اولویت و اهمیت توسعه مناسبات اقتصادی فی مابین نشان دارد.

بنابراین روابط اقتصادی برای تهران و ریاض به قدری حائز اهمیت است که برآورد می‌شود ظرفیت حجم تجارت بین دو کشور در صورت ادامه روند همکاری بین دو کشور در بلندمدت به سقف تاریخی دو میلیارد دلار برسد.

ایران و عربستان با وجود برخی اختلافات در حوزه های سیاسی، در زمینه های اقتصادی ظرفیت‌های خوبی برای همکاری دارند که مهمترین آن در حوزه انرژی است.

با توجه به جایگاه دو کشور در بازار جهانی انرژی و وضعیت اوپک در شرایط جدید هم می‌توانند روابط تاریخی در این حوزه را حفظ کنند. این درحالی است که عربستان برخلاف سنت تاریخی که همواره دنباله‌رو منافع کشورهای مصرف‌کننده بوده و با شکل‌دهی بلوک عربی مقابل بلوک ایران-ونزوئلا-الجزایر دائما طرفدار افزایش تولید نفت برای پائین نگهداشتن قیمت بود، در سال های اخیر با طراحی اوپک پلاس تلاش کرده مانع ریزش قیمت‌ها شود که همین امر باعث ناخرسندی دولت آمریکا و دیگر دول غربی از ریاض شده‌است.

ایران و عربستان این امکان را دارند در اوپک در کنار همدیگر به همکاری برای کنترل بازار و تامین منافع حداکثری تولیدکنندگان در مقابل مصرف‌کننده‌ها ادامه دهند. همچنین در حوزه پتروشیمی هم با وجود رقابت میان دو کشور در به دست آوردن بازارهای جدید، در زمینه تولید و حفاظت از منافع تولیدکنندگان در مقابل مصرف کننده، زمینه‌هایی برای همکاری با هدف تنظیم بازار به سود تولیدکننده‌ها وجود دارد.

روابط ایران و عربستان در زمینه تجارت هم ظرفیت همکاری دارد و بازار عربستان می‌تواند برای صنایع ایران جذاب باشد و از سوی دیگر عربستان هم در زمینه محصولات غذایی از کشورهای پیشرو در منطقه است و زمینه همکاری در این حوزه و تامین کمبودهای بازار در دو کشور وجود دارد.

افزون بر تجارت سنتی مانند صادرات محصولات کشاورزی ایران چون زعفران، پسته و فرش باید مناسبات تجاری به محصولات صنعتی و دانش بنیان برسد. امروزه محصولات دانش بنیان ایرانی از مرزهای ایران عبور کرده و محصولات صنعتی بویژه فولاد مشتری‌های جدی در دنیا دارد.

از تقابل با اهانت‌کنندگان به قرآن تا دستیابی به امنیت درونزای منطقه‌ای

سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عربستان سعودی جدا از روابط اقتصادی که به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفت، ابعاد مهم دیگری نیز دارد و بی‌تردید تقویت روابط دوجانبه ایران و عربستان، تاثیراتی بر تحولات منطقه‌ای و جهانی نیز خواهد داشت.

این سفر فرصتی برای رایزنی و گفت وگو پیرامون مسائل مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است از بحران یمن و مساله فلسطین گرفته تا هتک حرمت قرآن کریم و ضرورت دستیابی به امنیت بومی و درونزای منطقه‌ای.

نگرانی رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن از همان ابتدا نسبت به توافق تهران- ریاض شکل گرفت. آنها به این نکته پی برده بودند که ازسرگیری روابط ایران و عربستان به تدریج به حل وفصل تنش‌های منطقه‌ای منجر و نیز بسترساز تمرکز بیشتر بر موضوع فلسطین به عنوان آرمان اصلی جهان اسلام خواهد شد.

اتحاد و همصدایی کشورهای اسلامی در قبال هتک حرمت قرآن کریم نیز در فضایی که ایران و عربستان روابط حسنه‌ای برقرار کرده‌اند به شدت افزایش یافته‌است به طوری که این سطح از اتحاد برای محکومیت غرب از سوی کشورها و سازمان‌های اسلامی سابقه نداشته‌است.

اما نکته مهم دیگری که ایران و عربستان با مشارکت دیگر بازیگران منطقه‌ای باید به آن دست یابند، امنیت بومی و درونزا است؛ امنیتی که تنها توسط بازیگران بومی و بدون مداخلات و حضور نیروهای خارجی تامین شود. با چنین اتحاد و مشارکت، نقشه آمریکا برای حضور نظامی در منطقه و خلیج فارس نقش بر آب می‌شود.