عضویت در شانگهای/ نگاه ایران به آسیا و هم افزایی راهبردی با قدرتهای بزرگ منطقه ای

به گزارش نگاه نو، عضویت در این سازمان یک نقطه عطف در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به حساب می آید. عضویت کشورمان در این سازمان آسیایی در حالی که شاهد انتقال مرکز ثقل قدرت از غرب به شرق هستیم‌، اهمیت آن را مضاعف می سازد.

از طرف دیگر با رشد منطقه گرایی در جهان که جایگزین جهانی سازی گردیده، گرایش کشورها به حضور در سازمانهای منطقه ای رو به افزایش است و عضویت ایران در شانگهای از این جهت نیز مهم تلقی می شود.

تلاش کشورهای غربی برای به انزوا کشیدن کشورمان نیز با عضویت در این سازمان با شکست مواجه شده است. نگاه ایران به آسیا به معنی هم افزایی راهبردی با قدرتهای بزرگ منطقه ای است و برداشت تبعیت یا پیروی از این قدرتها جایگاهی ندارد.

این نگاه توان بازیگری کشورمان را در عرصه منطقه ای و بین المللی دو چندان می کند. اگرچه در قالب شانگهای اعضا منافع ملی خود را دنبال می کنند اما باید با تکیه بر مشترکات و تقویت مولفه های قدرت زا و اقتدار آفرین راه تامین حداکثری منافع را دنبال کرد.

هنر دستگاه دیپلماسی این است که در عین حفظ خطوط قرمز و تمرکز بر اصول و ارزشها، بتواند با حضور در ترتیبات منطقه ای نیازها و برنامه های خود را دنبال کند.

شاکله سازمان شانگهای بر مبنای همکاری های سیاسی و امنیتی بنا نهاده شده و دستاوردهای سازمان در زمینه مقابله با تهدیدات و چالشهای امنیتی قابل توجه است.

سازمان شانگهای برای مقابله با سه تهدید تروریسم، افراط گرایی و جدایی طلبی ایجاد شد و به منظور هماهنگ سازی سیاستها و اقدامات اعضا در این زمینه «ساختار منطقه ای مقابله با تروریسم و افراط گرایی و جدایی طلبی » را در تاشکند ایجاد کرده است.

کشورهای عضو علاوه بر کرسی های اختصاص یافته در دبیرخانه سازمان، در این ساختار نیز کرسی هایی را در اختیار دارند. با تکمیل عضویت کشورمان در شانگهای، دو کرسی در دبیرخانه و دو کرسی در «ساختار منطقه ای» به ایران اختصاص خواهد یافت.

تجربیات، دانش و ظرفیت های کشورمان در حوزه های مقابله با مواد مخدر، تروریسم، گروههای افراط گرا و جدایی طلب، سرمایه ارزنده ای است که در قالب سازمان قابل ارائه است.

همچنین ساختارهای امنیتی ایجاد شده در سازمان و همکاری و تبادل اطلاعات میان اعضا در زمینه مقابله با چالش ها و تهدیدات فوق الذکر فرصت مناسبی را برای بهره برداری کشورمان از این ظرفیت ها فراهم می سازد.

از مجموع ۴۹ سند امضا شده میان اعضای سازمان بیش از ۳۰ سند به موضوعات سیاسی و امنیتی اختصاص دارد. سایر اسناد در حوزه های مختلف دیگر منعقد شده است.

سازمان علاوه بر همکاری های امنیتی (به عنوان اساس همکاریها) در زمینه های حقوقی و قضایی، فرهنگی، علم و فناوری، آموزشی، زیست محیطی، رسانه ای، ورزشی، اقتصادی، تجاری، گردشگری، جوانان و … نیز تلاشهایی را صورت داده است و موافقت نامه هایی میان اعضا منعقد شده اما در عمل دستاوردهای حاصله کمتر از میزان انتظارات بوده است.

عضویت در سازمان می تواند در صورت ایجاد فضای همکاری و هماهنگی میان اعضا، فضای مساعد برای ایجاد منطقه گرایی چند بعدی، اتحاد ژئو استراتژیک در شرایط نظم نوین بین المللی، مشارکت در مانورهای نظامی مشترک، تقویت همکاری های حوزه امنیت اطلاعات، ایجاد بستر های لازم برای تسهیل مراودات مالی و سرمایه گذاری، توسعه زیر ساخت ها برای تسهیل تجارت منطقه ای، ارتقای شناخت ملتهای عضو سازمان نسبت به یکدیگر از طریق برنامه های فرهنگی، گردشگری، ورزشی،‌ آموزشی و امکان تعریف همکاری های بیشتر با سازمان ملل و سایر نهادهای بین المللی را فراهم کند.

ظرفیت های کشورمان در حوزه های مقابله با تهدیدات امنیتی، تولید محصولات نظامی، علم و فناوری و تولیدات دانش بنیان، کریدورها و مسیرهای ترانزیت، انرژی، گردشگری، سلامت و بهداشت زمینه های نقش آفرینی بیشتر در سازمان و بهره برداری طرفینی را فراهم می کند.

مهمترین چالش های پیش روی سازمان را می توان به این شرح برشمرد: اختلافات مرزی و درگیری نظامی میان برخی اعضا، اختلاف اولویت های سیاست خارجی اعضا، روابط نزدیک برخی اعضا با طرفهای غربی، سلطه غرب بر فضای اطلاعاتی و بازار جهانی فناوری اطلاعات، نبود ضمانت اجرایی برای تحقق مصوبات،‌ ساختار بسته و متفاوت اقتصادی اعضا، موانع بروکراتیک موجود بر سر راه همکاری ها بویژه در بخش اقتصادی، وجود رقابت های ژئو پلیتیک در جنوب آسیا

از این رو لازم است نگاه واقع بینانه ای را در خصوص ظرفیت های همکاری اقتصادی سازمان دنبال نمود و مانع از شکل گیری توقعات غیر واقعی در میان افکار عمومی شد.