آیا چین به توازن در روابطش با روسیه و غرب ادامه خواهد داد؟

به گزارش نگاه نو، روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا» در تحلیلی نوشته است: با گذشت بیش از ۱۰ ماه پس از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، مسکو ممکن است به حمایت چین نیاز داشته و چنین درخواستی را به پکن مطرح کرده باشد. به عقیده برخی ناظران سیاسی، احتمالاً این درخواست در جریان گفتگوی روزهای پایان سال بین رهبران دو کشور اتفاق افتاده است. به گفته آنها، درگیری در اوکراین باعث شد پکن به روسیه نزدیک شود. اما بعید است چین از موضع گیری بی طرفانه خود در قبال این بحران دور شود، برای اینکه قصد ندارد قصد خود برای عادی سازی روابط با ایالات متحده و متحدان غربی را کنار بگذارد.

این در حالی است که روز جمعه و قبل از پایان سال ۲۰۲۲ مذاکراتی به صورت کنفرانس ویدئویی بین ولادیمیر پوتین و شی جین پینگ، روسای جمهوری روسیه و چین درباره توسعه همکاری‌های دوجانبه انجام شد. پوتین در این دیدار تاکید کرد که علی رغم مشکلات خارجی و تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده، اهمیت مشارکت راهبردی روسیه و چین به عنوان یک عامل تثبیت کننده در حال افزایش است و روابط دو کشور با پویایی مستمر به گسترش خود ادامه می دهد. رئیس جمهوری روسیه این روابط را بهترین روابط در طول تاریخ ارزیابی کرد که می تواند الگویی مناسب برای همکاری بین قدرت‌های بزرگ در قرن ۲۱ باشد. وی افزود که مقامات مسکو و پکن به طور منظم گفت‌وگوهایی فعال را حفظ می‌کنند و برای ادامه آن در سال آینده ابراز امیدواری کرد.

رئیس جمهوری چین نیز به نوبه خود به نتایج بسیار خوب در عرصه همکاری مشترک بین روسیه و چین در سال ۲۰۲۲ با وجود موانع اقتصادی و سیاسی خارجی اشاره کرد و افزود: «در مواجهه با شرایط بین‌المللی دشوار و به دور از ابهام، ما آماده‌ایم همکاری راهبردی خود با روسیه را گسترش دهیم، فرصت‌های توسعه را برای یکدیگر فراهم کنیم و شریک راهبردی در راستای منافع مردم کشورهایمان و به نفع ثبات در سراسر جهان باشیم.»

کارشناسان سیاسی در هنگ کنگ و در غرب یادآور شدند که درگیری‌های شدید در اوکراین همچنان در جریان است و روسیه ظاهراً آنطور که مایل بود در آنها موفقیت قابل توجهی بدست نیاورده است. به گفته آنها، کرملین می خواست موافقت جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی برای حمایت آشکار از مواضع مسکو در قبال بحران اوکراین را در اجلاس غیررسمی کشورهای مستقل مشترک المنافع در سن پترزبورگ جلب کند، اما حتی در آنجا نیز اختلاف نظراتی در این خصوص وجود دارد. از سوی دیگر، ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌ جمهوری اوکراین در سفر به واشنگتن وعده‌ افزایش کمک نظامی آمریکا، به ویژه در زمینه تامین سامانه‌های پدافند هوایی پاتریوت را دریافت کرده است.

البته رویدادهای اوکراین تا حدودی مقامات پکن و مسکو را به هم نزدیک کرده، با این حال، بعید است که پکن از سیاست ایجاد توازن در روابطش بین روسیه و غرب دور شود. هرچه باشد، این کشور مایل است که تنش در روابط چین و آمریکا را کاهش دهد. بدین ترتیب بعید است چین بطور مستقیم در دور زدن تحریم‌ها یا در زمینه نظامی به روسیه کمکی کند.

در جریان سفر پوتین به پکن در ماه فوریه، هر دو رهبر اعلام کردند که دوستی روسیه و چین هیچ حد و مرزی ندارد. اما در ماه سپتامبر، پس از نشست سران برگزار شده در ازبکستان، پوتین اذعان کرد که رهبر چین در مورد طولانی شدن درگیری نظامی در اوکراین ابراز نگرانی کرده است.

به عقیده گروهی از کارشناسان، سال ۲۰۲۲ سال سختی برای دیپلماسی چین بوده است. مقامات پکن مجبور شدند لحن افشاگری‌های خود در قبال تلاش و موفقیت آمریکایی‌ها در ایجاد ائتلاف های امنیتی، اقتصادی و فناوری پیشرفته ضدچینی در شرق آسیا را ملایم کنند. راه حل این مشکل برای ایالات متحده در پی ادعای مطرح شده در رابطه با حمایت چین از روسیه در مناقشه نظامی با اوکراین تسهیل شد. به همین دلیل در سال ۲۰۲۳، مقامات پکن تلاش خواهند کرد تا روابط خود را با غرب “ترمیم” کنند. درهای این امیدواری می تواند در جریان سفر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده به چین در اوایل سال باز شود.

برخی کارشناسان نیز معتقدند که در شرایط کنونی و رویارویی با غرب، مسکو بیش از نیاز پکن به مسکو، به پکن احتیاج دارد. بنابراین نباید انتظار چرخش بیشتر پکن در جهت گیری به سمت مسکو را داشت. به خصوص که روسیه ائتلاف نظامی مانند پیمان ورشو در اختیار ندارد و هرچند، روسیه همچنان یک ابرقدرت انرژی است. اما نقش این کشور ممکن است به دلیل این واقعیت کاهش یابد که بسیاری از کشورها در حال کاهش وابستگی خود به نفت و گاز روسیه هستند.

به نوشته این روزنامه، اختلاف نظراتی هم درباره دورنمای روابط مسکو و پکن وجود دارد. کارشناسان مسائل چین در ایالات متحده و شرق آسیا پیش بینی می کنند که روابط روسیه و چین در آینده در بهترین حالت دچار نوعی رکود و در بدترین حالت کاهش خواهد یافت. در حالی که کارشناسان سیاسی در پکن معتقدند که چین در سال ۲۰۲۳ روابط محکم خود با روسیه را تقویت خواهد کرد. چرا که این روابط ماهیت حسن همجواری، دوستانه و مبتنی بر همکاری متقابلاً سودمند داشته و تحت تاثیر نیروهای خارجی و تغییرات در شرایط بین المللی قرار نمی گیرند.

البته به عقیده آنها، در رابطه با درگیری نظامی در اوکراین، چین قاطعانه سعی می کند همچنان به اصل واقع بینی و بی طرفی خود پایبند بماند، از هیچ یک از طرفین این مناقشه حمایت نکرده و سعی نمی کند از این وضعیت سودی ببرد. در عین حال، چین می‌خواهد بر اساس اصل عدم مداخله در امور دیگران و سنت‌های مرسوم دیپلماسی چین تا جای ممکن به خارج شدن از این بحران کمک کند. مقامات پکن بارها اعلام کردند که طرفدار یک راه حل مسالمت آمیز و مبتنی بر شرایط قابل قبول برای هر دو طرف این مناقشه هستند.

با این حال، یک نکته دیگر در این زمینه وجود دارد. چین اصرار دارد که به هیچ یک از طرفین درگیری کمک نظامی نمی کند، ولی موضوع روابط اقتصادی جدای از آن است. به عنوان مثال، چین خرید منابع انرژی از روسیه را افزایش داده است و همین اقدام، کمک زیادی به روسیه برای مقابله با تحریمهای غربی کرده است.

در این زمینه چین همواره در راستای منافع خود عمل می کند. و تحریم‌های آمریکا را به رسمیت نمی شناسد، آنها را غیرقانونی می داند. بنابراین، نیازی به دور زدن آنها نیست و تنها با ادامه روابط تجاری خود با روسیه، به نوعی به مسکو کمک می کند. البته اگر تهدیدی در خصوص اعمال تحریم‌های ثانویه وجود داشته باشد، چین محتاطانه تر عمل خواهد کرد: برخی پروژه های دوجانبه را مسکوت گذاشته یا به صورت مستقیم از همکاری خودداری خواهد کرد. به عنوان مثال، چین از تحریم‌های سازمان ملل علیه کره شمالی تبعیت می کند، ولی با این حال کالاهای چینی همواره در این کشور فروخته می شوند.

«نیزاویسیمایا گازیتا» در پایان یادآور شده، برغم شرایط کنونی و تشدید رویارویی بین روسیه و کشورهای غربی، مقامات پکن آشکارا از تمایل خود برای توسعه روابط راهبردی با مسکو حمایت می‌کنند و نگرانی از واکنش غرب به این مسئله ندارند.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین اخیراً در مصاحبه‌ای اعلام کرد که که روابط پکن و مسکو به اندازه یکپارچگی و قدرتمند است که تحت تأثیر شرایط بی ثبات بین المللی تغییر نکرده و در معرض مداخلات و تحریکات خارجی قرار نداشته باشد.

به گفته این دیپلمات بلندپایه، همکاری بین چین و روسیه هیچ کشور ثالثی را هدف قرار نمی دهد. با این حال، هر دو کشورها با سیاست «سلطه گری بر جهان و جنگ سرد جدید» مخالفند. وزیر خارجه چین تاکید کرد که پکن و مسکو همکاری‌های دوجانبه را صرفاً بر اساس منافع استراتژیک متقابل و اعتماد متقابل بین دو کشور گسترش می دهند.

وانگ یی همچنین یادآور شد که گردش مبادلات تجاری بین چین و روسیه نزدیک به ۲۰۰ میلیارد دلار در سال است. در اجرای مبادلات بازرگانی، تسویه حساب های متقابل به ارزهای ملی صورت گرفته و پروژه های بزرگ دوجانبه در عرصه های مختلف، با تلاش مشترک و در جهت تامین منافع دو ملت در حال اجرا هستند.

ژانگ هان هویی، سفیر جمهوری خلق چین در روسیه نیز در اواسط ماه دسامبر اعلام کرد که پکن آماده است همکاری خود با مسکو در بخش انرژی را تقویت کند. وی تاکید کرد و به کسی اجازه مداخله در این زمینه را نخواهد داد. این دیپلمات با اشاره به اینکه غرب با صرف نظر کردن از خرید گاز روسیه به خود لطمه زده، گفت: کشورهای شرقی از گاز روسیه استقبال می کنند و بازار کافی برای پذیرش آن نیز وجود دارد.