بازارسازی نفت با سهامدار شدن در پالایشگاههای فراسرزمینی/ رویای ۴۳ ساله ایران

به گزارش نگاه نو، وزیر نفت کشورمان در مراسم اعلام این خبر اعلام کرده بود که این رویای ۴۳ ساله جمهوری اسلامی بوده است که بتواند پالایشگاهی فرامرزی را در کشورهای دوست ایجاد و احداث کند و اکنون این رویا به واقعیت پیوسته است. این پالایشگاه البته تنها پالایشگاه برون مرزی ایران نخواهد بود و قرار است دو پالایشگاه دیگر نیز در ونزوئلا و اوروگوئه ایجاد شود.

اقتصاد ایران به عنوان بزرگترین دارنده منابع هیدروکربوری دنیا به صادرات نفت خام وابسته است. این موضوع موجب شده است آمریکا با اعمال تحریمهای نفتی ایران به دنبال محدودیت در صادرات و آسیب رساندن به اقتصاد و معیشت مردم کشور باشد. در مواجهه با این تحریم نفتی دو رویکرد متفاوت وجود دارد.

مذاکره با آمریکا برای رفع تحریم

بی اثرسازی تحریم با بازارسازی نفت ایران

در دولت یازدهم و دوازدهم، رویکرد اول اتخاذ و اجرایی شد. میانگین صادرات نفت ایران در دولت روحانی۱.۱ میلیون بشکه در روز، در برهه زمانی «قبل پذیرش برجام» و «بعد از پذیرش برجام» بوده است. در واقع تنها دستاورد برجام این بود که نمودار خطی صادرات نفت ایران را به نمودار سینوسی با همان میانگین تغییر داد.

بر این اساس، کنار گذاشتن و افشا شدن زیرساختهای دور زدن تحریم در دوران برجام از عمده دلایل افت شدید در عدد صادرات نفت ایران بعد از خروج آمریکا از برجام بود.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران افزایش چشمگیری یافت؛ چنانچه در دولت سیزدهم فروش نفت ایران دو برابر شده است. روند افزایشی صادرات نفت ایران درحالی رقم خورد که بیژن زنگنه ـ وزیر سابق نفت ـ در ماه پایانی فعالیت دولت دوازدهم در نامهای کاهش رقم فروش نفت ایران را پیش بینی کرده بود!

اما این افزایش صادرات نفت و میعانات گازی، اتفاقی و ناشی از تحولات و التهابات بازار نفت، رقم نخورد بلکه وزارت نفت با تمرکز بر «بازارسازی» نفت ایران به جای”خرید و فروش صرف”، مسیرهای تازه ای برای فروش نفت ایران فراهم کرد. از نمونه بارز این موضوع میتوان به گسترش همکاریهای نفتی با کشورهای آمریکای لاتین اشاره کرد.

سیاست «Buy Demand»یا «خرید تقاضا» یکی از راهکارهای کشورهای عرضه کننده نفت برای بازارسازی و ایمن سازی سهم فروش نفت خود از بازار مقصد است. در این روش، کشور عرضه کننده نفت با سرمایه گذاری در زیرساخت پترو پالایشگاه کشور مقصد، بازار صادراتی خود را تضمین میکند.

به بیان دیگر، شرط انجام سرمایه گذاری و یا نتیجه سرمایه گذاری این خواهد بود که کشور وارد کننده نفت، نفت مورد نیاز خود را از کشور سرمایه گذار خریداری کند. به طور مثال کشور عربستان برای احداث پالایشگاه در پاکستان سرمایه گذاری میکند و با سهامدار شدن در این واحد، تأمین بخشی از نیاز نفت این پالایشگاه توسط خود را تضمین میکند.

همچنین کشور سرمایه گذار میتواند پالایشگاه را متناسب با مشخصات نفت خود طراحی کند و بدین صورت تمامی نفت مورد نیاز این واحد را با نفت خود تامین کند. به بیان ساده سهامدار شدن کشورهای عرضه کننده در پالایشگاههای فراسرزمینی ذیل راهبرد «خرید تقاضا» برای بازارسازی نفت تعریف میشود.

سیاست خرید تقاضا از طریق سهامدار شدن در پالایشگاههای فراسرزمینی برای نخستین بار در دولت سیزدهم پیگیری شد. بدین ترتیب ایران قصد دارد با تعمیرات اساسی پالایشگاههای ونزوئلا و احیای ظرفیت آنها، بخشی از نفت خود را به مقصد ونزوئلا صادر کند که در وهله اول این صادرات نفت مابه ازای سرمایه گذاری در پالایشگاه منتج به سهامدار شدن ایران و سپس تبدیل آن کشور به مقصد اصلی صادرات نفت ایران میشود.

بررسی اخبار سفر اخیر وزیر نفت به کشورهای آمریکای لاتین نشان میدهد که فرآیند سهامدار شدن ایران در دو پالایشگاه فراسرزمینی «الپالیتو» و «پاراگوانا»در ونزوئلا و یک پالایشگاه «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه آغاز و چندین محموله میعانات گازی و نفت خام ایران به ونزوئلا صادر شده است.

چنانچه رویترز با استناد به مدارک شرکت دولتی نفت ونزوئلا، بعد از سفر وزیر نفت به این کشور، نوشت: این کشور واردات نفت سنگین ایران برای تامین نیاز پالایشگاههای داخلی را شروع کرده است. در نخستین قرارداد، اوجی و طارق الایسامی وزیر نفت ایران و ونزوئلا در اوایل ماه می، یک قرارداد اولیه به ارزش۱۱۰میلیون یورو، با هدف تأمین تجهیزات پالایشگاهی و کمک به تعمیرات اساسی و تکمیل ظرفیت پالایشگاه دولتی ۱۴۰هزار بشکه ای «الپالیتو» در ایالت کارابوبو (که در حال حاضر با ۵۰ درصد ظرفیت خود در حال بهره برداری است) امضا کردند. طبق این قراداد، منابع مالی پروژه و خوراک نفت خام این پالایشگاه با مشارکت شرکت ملی نفت ایران از طریق شرکت نیکو تأمین خواهد شد.

براساس آنچه خبرگزاری رویترز به نقل از چندین منبع آگاه، آورده است؛شرکتهای دولتی ایرانی پس از انعقاد این قرارداد، برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا» سومین پالایشگاه جهان و بزرگترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا مستقر در پونتو فیجو، با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز آماده شده اند. در اوایل سال جاری نیز شرکتهای دولتی ایران قطعاتی را برای راه اندازی مجدد یک واحد تولید بنزین به «پاراگوانا» ارسال کردند.

پس از تحریم ونزوئلا توسط آمریکا، سرمایه گذاری اندک در این پالایشگاه، گذشت زمان و عدم تعمیرات اساسی، موجب فرسودگی پالایشگاه و از کار افتادن برخی از بخشهای آن شد. حال ایران قصد دارد با احیای این پالایشگاه نفتی، آن را به بخشی از بازار نفت خود تبدیل کند. به نظر میرسد سومین پالایشگاهی که ایران سهامدار آن خواهد شد، یک پالایشگاه ۱۰۰هزار بشکه ای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است.

حجم سرمایه گذاری این پالایشگاه ۴ میلیارد دلار برآورد میشود، البته زمین و تأسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه وجود دارد که به دلیل تحریمهای آمریکا نیمه کاره رها شده است. اکنون، ایران در حال افزایش عرضه یک عیار نفت خام است که ونزوئلا از آن برای افزایش بهره وری پالایشگاههای قدیمی خود استفاده میکند و نفت داخلی را برای صادرات آزاد میکند. این مبادله از ماه می، زمانی که شرکتهای دولتی هر دو کشور پس از کار قبلی در بزرگترین تأسیسات این کشور، قراردادی را برای بازسازی پالایشگاه الپالیتو ونزوئلا منعقد کردند، رشد کرد.

گفتنی است مدل سیاست خرید تقاضا علاوه بر کشورهای آمریکای لاتین، با سایر کشورها نیز در حال انجام است که از جمله آن میتوان به احداث «پالایشگاه الفروقلس» در سوریه اشاره کرد.

در مجموع به نظر میرسد وزارت نفت دولت سیزدهم نگاه متفاوتتری نسبت به بازار نفت و تحولات آن نسبت به دولت گذشته دارد و سعی میکند با بازارسازی برای فروش نفت ایران، در رقم فروش نفت کشور ثبات ایجاد کرده و آن را از تحولات بازار ایمن کند.

فوائد سرمایه گذاری در بخش نفت و پالایشگاههای فرامرزی اولین فواید مثبت این اقدام، خارج کردن ایران و کشورهای دیگر نفتی مانند ونزوئلا از چرخه خام فروشی است.

معمولا اولین بخشی که در تحریمهای آمریکایی مورد تحریم قرار می گیرد، بخش نفت و فروش نفت خام این کشورها است. درصورتی که این کشورها بتوانند از میزان خام فروشی خود کم کرده و به سمت تولید محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی بروند، امکان حضور قدرتمندتری در عرصه تحولات انرژی در جهان خواهند داشت.

احداث پالایشگاه و حتی پتروشیمی فرای مرزهای ایران، امکان فروش محصولات به کشورهای دیگر بدون توجه به تحریمها را بیشتر خواهد کرد. با کم شدن از میزان تحریم های ونزوئلا به دلیل بحران انرژی در اروپا، امکان اینکه ایران بتواند نفت خام خود را به ونزوئلا فرستاده و پس از پالایش، به فروش در بازار جهانی بپردازد، بسیار بالا است.

استفاده از دانش فرآوری محصولات نفتی ایران در کشوری مانند ونزوئلا که خود یکی از بزرگترین دارنده های نفت جهان است، می تواند به غیر از صادرات نفت و بنزین و محصولات نفتی، به صادرات دانش و تجربه نیز بیانجامد.

ونزوئلا کشوری با پالایشگاههای قدیمی است که نیاز به بازسازی و استفاده از تکنولوژی روز دارند. ایران می تواند در این زمینه سرمایه گذاری و تجارت خوبی با ونزوئلا داشته باشد.

ایجاد پالایشگاههای فرامرزی می تواند به افزایش روابط تجاری ایران باسایر کشورهای نفتی جهان بیانجامد و باعث ایجاد درآمد ارزی برای کشور در زمینه توسعه صنعت پالایشگاهی می شود.

ایران در زمانی که ونزوئلا نیاز به بنزین داشت و در بحران کمبود بنزین قرار داشت، با ارسال بنزین به این کشور در جهت حل بحران امنیتی و اقتصادی این کشور کمک کرد.

حالا با ایجاد تاسیسات پالایشگاهی، نیازی به ارسال محموله های پالایشگاهی به سمت ونزوئلا نیست و فروش بنزین از همان درب پالایشگاه در ونزوئلا انجام می شود. بدین ترتیب ریسک حملات گاه و بیگاه نیروهای آمریکایی و اروپایی به نفتکشها و محموله های بنزین ایران در آبهای بین المللی نیز کاهش می یابد.

نکته جالب توجه در این توافق همکاری این است که اعلام شده است ایران هر روز به طور متوسط توانایی پالایش ۱۰۰ هزار بشکه از نفت خود را در پالایشگاه ونزوئلا دارد و این بدین معنی است که نفت این پالایشگاه نیز از داخل ایران تامین می شود و صنعتی کاملا ایرانی را در نیمکره غربی هدایت خواهد کرد که البته از تحریمها نیز به دور است.

ارسال نفت ایران به ونزوئلا و پالایش آن در این کشور باعث می شود بخشی از سهام این شرکت ها در دست ایران قرار گیرد. بر اساس این قرارداد بعد از گذشت چند سال و تکمیل روند خرید سهام شرکت های نفتی و پالایشگاهی ونزوئلا، این کشور به مقصد اول صادرات نفت ایران تبدیل می شود؛ کشوری که خود به اندازه ایران، تحت تحریمهای غرب قرار ندارد و به دلیل اینکه یکی از مشتریان دائمش، چینی ها و سایر کشورهای حوزه امریکای لاتین هستند، میتواند بازار نفت خوبی برای ایران ایجاد کند.