عوامل ثبات سیاسی و توافق عراقی/چه جریانهایی، نقش اصلی را داشتند؟

به گزارش نگاه نو، عنصر اصلی این افراد در تحلیل ها بیشتر به تجربه سیاسی آنها از عراق ارتباط داشت و البته این طبیعی است که رویکرد برخی جریانهای سیاسی که همواره در راستای ناسازگاری و عدم تفاهم بوده است در این نوع تحلیل تاثیرگذار باشد.

بویژه اینکه بجز عدم تفاهم جریانهای داخلی عراق بهمراه نارضایتی عمومی در پی افزایش فقر و فساد ساختاری، عامل دخالت خارجی نیز در شکل نگرفتن یک‌ فضای سیاسی همراه با مطالبات مردمی نقش مهمی داشت.

محیط پیرامونی عراق نیز تمایل چندانی به حفظ و استقرار این کشور عربی نداشت بویژه اینکه ماهیت عربی و شیعی این کشور می توانست تهدید خطرناکی تلقی شود.

دیدگاه مراکز امنیتی غرب این است که عراق عربی و شیعی و قدرتمند یا باید تضعیف شود یا در حالتی از بی ثباتی و خلاء سیاسی قرار گیرد.

شرایط قومیتی، رویکرد نامتعارف برخی جریانهای سیاسی و نیز رفتارهای شتاب زده غیر منطقی و به دور از واقعیت، نیز به یک عنصر تکمیلی برای دستور کار غرب و آمریکا در عراق تبدیل شده بود.

عراق تنها کشور اسلامی است که هم‌ عمق عربیت و هم اسلامی و هم شیعی را در بر دارد و تجربه جدید و در عین حال دشواری روند دولت سازی بعد از سقوط دیکتاتوری را پشت سر گذاشته است.

البته بخشی از تنش ها در این کشور نیز طبیعی است که نتیجه فضای جدید سیاسی و دموکراتیک پس از نظام دیکتاتوری است. البته نباید دور از نظر داشت که همین ساختار دموکراتیک عراق بر اساس پیش نیازهای آمریکا بگونه ای بنا شده است که احتمال درگیری را برای همیشه باقی گذاشته است. مانند چینش ساختار سیاسی لبنان بعد از قرارداد طائف.

با تمامی این‌سناریوها، شرایط و ویژگی های جدایی ناپذیر فضای اجتماعی و سیاسی عراق اما این بار بنظر می رسد مرحله جدید یعنی توافق بر سر انتخاب رئیس‌جمهور و نخست وزیر می تواند تا اندازه مهمی شرایط را تغییر دهد.

رسیدن به این‌ تفاهم محصول چند رویکرد و رفتار سیاسی منطقی و خویشتنداری و صبر سیاسی برخی جریانهای عراقی است.

چارچوب هماهنگی شیعی که بعد از جدا شدن مقتدی صدر از بیت شیعی بعنوان قوه عاقله عراق بروز پیدا کرد.

نگاهی به مواضع و واکنش های چارچوب هماهنگی بویژه در برخورد با رفتارهای نامناسب جریان صدر و فشارهای بیرونی می تواند عمق درک چارچوب‌ از مناسبات منطقه ای را نشان دهد.

تفاهم‌ چارچوب بر سر نخست وزیری محمد شیاع السودانی یک موفقیت و درایت بزرگ است، به دلیل ویژگی‌هایی که السودانی بعنوان یک شخصیت پاکدست و مبارزه گر با فساد در بین افکار عمومی عراق شناخته شده است.

وی هیچ وابستگی و بده بستانی به جریانهای سیاسی ندارد و پیشتر هم در سمتهای وزارتی این نکته را ثابت کرده است و بنابراین گزینه خوبی برای مقابله با فساد ساختاری در عراق است. آن هم در شرایطی که پرونده های فساد مالی زیادی در عراق مطرح است که مهم‌ترین آن پرونده سرقت ۳ و ۷ تریلیون دیناری وجوه امانتی در یک بانک عراق به نام رافدین است.

مرجعیت عراق

عدم شتاب زدگی در جانبداری از یک‌ حزب سیاسی و نیز آگاهی مرجعیت آیت الله العظمی سیستانی نیز نقش مهمی داشت اما در یک‌ مورد یعنی حمله و استمرار و اصرار مقتدی صدر بر ادامه تنش و حمله به پارلمان با واسطه پیام خود را رساند.

در موضوع دیگر مورد آیت الله حائری رهبر معنوی جریان‌ صدر بود که در یک‌ موضع اخلاقی و شرافتمند اعلام بازنشستگی کرد و این هم عرصه را برای اختلاف افکنی بیشتر مسدود کرد.

جمهوری اسلامی ایران

اما نقش جمهوری اسلامی ایران با وجود اینکه همواره رهبر معنوی دعوت به گفتمان و عدم دخالت در امور کشورهای دیگر است چه بود؟

با وجود تلاش ها برای کشاندن پای ایران به تحولات عراق و حتی انتشار اخبار نادرست اما تهران آشکارا اعلام کرد که در امور داخلی عراق به نفع هیچ گروهی دخالت نمی کند و این‌ جریانها و مردم عراق هستند که باید سرنوشت خود را تعیین کنند.

گروه‌های مقاومت عراق و بویژه حشد شعبی

نکته مهم دیگر صبر و عدم دخالت گروه‌های مقاومت در فرایند های سیاسی عراق و جانبداری به نفع گروه خاصی بود تا آنجا که با وجود اتهامات اما همین جریان‌ ناآرام صدر هم در نهایت از نقش مدبرانه آنها حمایت کرد.

حشد شعبی درست در زمانی که برخی جریان های سیاسی عراق سرگرم دعوا و اختلاف بر سر تقسیم سمت ها بودند مشغول مبارزه با داعش بود‌.

بنابراین‌ با نگاهی یه این مجموعه رفتارها و تجربه سیاسی برخی گروه‌ها مانند چارچوب هماهنگی و نیز برخی شخصیت‌های سیاسی و مقاومتی عراق و درک‌ افکار عمومی عراق می توان‌ به این مرحله امیدوار بود.