چرا اردوغان یونان را تهدید کرد؟ قوانین ناتو چه می گوید

به گزارش نگاه نو، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، در چند سال گذشته بارها از این عبارت استفاده کرده است: «ممکن است یک نیمه شب، به طور ناگهانی به شما حمله کنیم.» این تهدید لفظی اردوغان، خطاب به شبه نظامیان تحت امر پ.ک.ک در شمال و شرق سوریه بود و البته، چندبار به تهدیدات خود هم عمل کرد. اما اردوغان، این بار نه پ.ک.ک، بلکه کشور همسایه‌اش یونان را تهدید کرد!

ده‌ها روزنامه چاپ آنکارا و استانبول، امروز در تیتر صفحه نخست، یک عبارت مشترک به کار بردند: «یونان! عبرت بگیر و ازمیر را فراموش مکن».

این جمله، بخشی از سخنرانی اردوغان بود که خطاب به یونان بود و به عنوان هشداری مبتنی بر تحولات تاریخی، عواطف ملی‌گرایان ترکیه را تهییج و تحریک کرد و خون آنان را به جوش آورد. چرا که جنگ ازمیر، یادآور یکی از پیروزی‌های تاریخی ترکیه در برابر یونان است که در اثنای آن، بیش از دو هزار تن از افسران و سربازان یونانی به دست قوای ترک کشته شده و به دریا ریخته شدند.

پس از جنگ جهانی نخست و تجزیه امپراطوری عثمانی، بخش‌های مهمی از ترکیه در اشغال نیروهای یونانی بود و سه سال جنگ، بین ترکیه و یونان، سرانجام در سال ۱۹۲۲ پایان پذیرفت. حمله بزرگ (Büyük Taarruz‎) به فرماندهی مشترک «مصطفی کمال» و ژنرال وفادار او، «فوزی پاشا»، منجر به آزادسازی ازمیر و درهم شکسته شدن قوای یونانی شد.

اردوغان دیروز در یک جشنواره هوافضا شرکت کرد که هر ساله توسط داماد او «سلجوق بیرقدار» برگزار می‌شود و میلیون‌ها بازدیدکننده را به سوی خود جلب می‌کند. این فستیوال، محلی برای قدرت‌نمایی پهپادهای بیرقدار و به نمایش گذاشتن توانمندی‌های جوانانی است که در حوزه هوافضا استعداد دارند و توسط کارخانه پهپادسازی بایکار، در مسیر ابداع و اختراع، آموزش داده می‌شوند.

اردوغان در جشنواره هوانوردی و فناوری تکنوفست گفت: «افتخار ما به پیشرفت‌های تکنولوژیک به خاطر اشتیاق به جنگ نیست، بلکه لازمه تعهدمان برای حفظ قدرت کشورمان است. دیدید که نخستین جنگنده بدون سرنشین قزل‌المای ترکیه در شهر سامسون رونمایی شد. این جنگنده، مسیر تاریخ جنگ جهان را تغییر خواهد داد.»

اردوغان در ادامه در واکنش به اقدامات اخیر یونان گفت: «یونان به تاریخ خود نگاهی بیندازد؛ اگر بخواهی بیشتر جلو بروی، بهای سنگینی باید بپردازی. به یونان تنها یک جمله می‌گوییم، ازمیر را فراموش نکن! هر کاری که لازم باشد انجام خواهیم داد. همان‌طور که همیشه گفته‌ایم ممکن است یک شب ناگهان و در هر جایی اقدام کنیم.»

ناتو علیه ناتو!

این اولین بار است که بالاترین مقام سیاسی یک کشور عضو ناتو، هم‌پیمان خود را تهدید به حمله نظامی کرده است.

فلسفه امنیتی و سیاسی تشکیل ناتو، ائتلاف و اتحاد کشورهای غربی به علاوه ترکیه، برای مقابله با تهدیدات احتمالی اتحاد جماهیر شوروی بوده و در این میان، جغرافیای سیاسی ترکیه و یونان، اهمیت زیادی به این دو عضو ناتو داده است. اما واقعیت این است که در طول صد سال گذشته و پس از تأسیس جمهوری ترکیه، یونان و ترکیه، هیچ‌گاه روابط طلایی و ماه عسل طولانی نداشته‌اند.

یونان از منظر جمعیتی و قدرت نظامی و امنیتی، به هیچ وجه با ترکیه قابل مقایسه نیست و در برابر این کشور اسلامی، رقیب ضعیفی به شمار می‌آید. اما توان دیپلماسی یونان را نمی‌توان دست کم گرفت. از این گذشته، در هر حال، یونان عضوی از باشگاه مسیحی است و از حمایت‌های آمریکا و اتحادیه اروپا برخوردار است و رژیم صهیونیستی نیز به شکل جدی از یونان حمایت می‌کند. در نتیجه، ترکیه نمی‌تواند اقدامات این همسایه کوچک را نادیده بگیرد.

بین یونان و ترکیه، چندین پرونده امنیتی ـ حقوقی و مشکلات قدیمی وجود دارد. به عنوان مثال، این دو کشور، هنوز هم تکلیف مالکیت بسیاری از جزایر کوچک و بزرگ را روشن نکرده و در مورد حدود و ثغور مرز و خط دریایی و ساحلی اختلاف جدی دارند.

یکی دیگر از اختلافات قدیمی بین یونان و ترکیه، مسئله قبرس است. دولت آتن، حامی و مدافع بخش روم‌نشین جنوب جزیره قبرس است و با حمایت‌های یونان، قبرس جنوبی عضو رسمی اتحادیه اروپا شده است. اما ترکیه از ترک‌های بخش شمال جزیره حمایت می‌کند و در پنجاه سال گذشته، با هفتاد هزار نفر نیروی نظامی و انتظامی، یک دولت غیررسمی به نام جمهوری ترک قبرس شمالی را تأسیس و حفظ کرده است.

یکی دیگر از مشکلات مهم بین ترکیه و یونان، مسئله پ.ک.ک است. در طول پنج دهه‌ای که از تأسیس پ.ک.ک گذشته، چپ‌های یونان همواره از پ.ک.ک حمایت کرده‌اند و مدتی هم «عبدالله اوجالان» رهبر این گروه تروریستی، پس از اخراج از سوریه مهمان یونان بود. اما فشارهای ترکیه و آمریکا موجب شد که آتن از اوجالان بخواهد به جای دیگری برود.

«مهمت علی بیراند» روزنامه‌نگار قدیمی ترکیه، در یک مستند سیاسی اعلام کرده که «بیل کلینتون» رئیس جمهور وقت آمریکا با استفاده از ظرفیت سیا، کاری کرد که اوجالان در آفریقا دستگیر و به ترکیه تحویل داده شود تا دو عضو مهم ناتو یعنی ترکیه و یونان به جان هم نیفتند. با این حال، یونان هنوز هم مأمن و پناهگاه بسیاری از اعضای پ.ک.ک و سران دو حزب کمونیستی تروریستی دشمن ترکیه است.

پس از کودتای نافرجام شاگردان «فتح‌الله گولن» در سال ۲۰۱۶ میلادی، تعدادی از فرماندهان کودتاگر با یک بالگرد نظامی به یونان گریختند. اما دولت آتن، حاضر نشد آنها را به ترکیه تحویل دهد.

سیاستمداران یونانی در چند ماه گذشته در کنگره آمریکا، لابی قدرتمندی به راه انداخته و از واشنگتن خواسته‌اند که قراردادهای فروش جنگنده افق ۱۶ به ترکیه را ابطال کند. این اقدام یونان، با حمایت و استقبال بیش از صد سناتور آمریکایی روبرو شد و آنان از «جو بایدن» خواسته‌اند در قرارداد فروش، این عبارت گنجانده شود: ترکیه به عنوان خریدار متعهد می‌شود که با استفاده از اف ۱۶ حریم هوایی یونان را تهدید نکند.

قوانین ناتو چه می‌گوید؟

تنش‌های اخیر بین یونان و ترکیه یک مشکل مهم را در داخل ناتو ایجاد کرده است: عدم رویه و اقدام در سناریوی احتمالی حمله اعضای آن به یکدیگر.

به دلیل این تعارض، به عدم وجود ویژگی در معاهده اشاره شده است. بنابراین، در مورد درگیری نظامی بین دو متحد ناتو، به نظر می‌رسد دو اقدام قابل بحث ناتو وجود دارد: احتمال حمله به کشور متجاوز و امکان اخراج متحدانی که معاهده را نقض کرده‌اند. با این حال، این دو اقدام هنوز قابل بحث هستند و هنوز رویه مشخصی برای چنین رویدادهایی وجود ندارد، که سؤالاتی را در مورد توافقات و امنیت ارائه شده توسط ناتو ایجاد می‌کند.

اردوغان و میسوتاکیس چه چیزی را پنهان می‌کنند؟

بیرگون به عنوان یکی از روزنامه‌های منتقد اردوغان، به این اشاره کرده که تهدیدات تند و تیز اردوغان علیه یونان، فقط یک ماجراجویی کوچک برای قدرت‌نمایی حزبی و تهییج ملی‌گرایان است.

بیرگون بر این باور است که هم رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و هم میسوتاکیس نخست‌وزیر یونان، در وضعیت مشابهی قرار دارند. هر دو گرفتار بحران اقتصادی شده‌اند، هر دو با هجمه گسترده منتقدین و مخالفین داخلی روبرو هستند و هر دو آنها، راهی برای گریز از شرایط فعلی سراغ ندارند و تلاش می‌کنند تا با تهییج و تحریک افکار ملی‌گرایانه، امتیازات این مرحله را نیز به دست بیاورند و به مرحله دیگر راه پیدا کنند. اگر نه حمله به یونان برای ترکیه، قطعاً عواقب و پیامدهایی دارد که می‌تواند برای سالیان طولانی، این کشور را در شرایط بحرانی و بن‌بست سیاسی ـ اقتصادی قرار دهد.

تسنیم