شانس پیشرفت مذاکرات تهران و ریاض چقدر است؟ تحلیل عربی۲۱

به گزارش نگاه نو، پایگاه عربی ۲۱ در این تحلیل تحت عنوان «اظهارات مثبت؛ فرصت های پیشرفت مذاکرات بین تهران و ریاض چقدر است؟»، آمده است: «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران گفت که قرار شده جلسات جدیدی با عربستان سعودی در یک کشور ثالث برگزار شود اما به نام این کشور اشاره ای نکرد.

عبداللهیان در جریان شرکت در جلسات اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس گفت: «ما همیشه درها را برای ریاض بازگذاشته ایم تا هر زمان که می خواهد از آن برای عادی سازی روابط استفاده کند. تهران به طور کامل روابط دیپلماتیک خود را با ریاض قطع نکرده است».

در مقابل، «فیصل بن فرحان» همتای او در همین اجلاس گفت که کشورش در گفتگوها با ایران برای از سرگیری روابط دوجانبه پیشرفت هایی داشته است «اما کافی نیست».

این وزیر سعودی افزود: «ایران باید برای همکاری های آتی اعتماد سازی کند».

همگرایی احتمالی

این اظهارات و پیام های مثبت دو طرف، پس از برگزاری چندین دور مذاکرات میان آنها در عراق و سلطنت عمان مطرح شده است و این سوال را ایجاد می کند که آیا پیشرفت بیشتری در گفتگوها وجود خواهد داشت یاخیر؟

«مبارک آل عاتی» نویسنده و تحلیلگر سیاسی عربستانی در این باره می گوید:«عربستان و ایران بیش از یک سال را صرف برگزاری پنج دور گفتگو در سطح امنیتی کرده اند که با میانجی گری عرق در بغداد برگزار شده و نشان می دهد که دو کشور واقعا رو به جلو حرکت می کنند اما به دلیل بی اعتمادی بین آنها بسیار کند است».

آل عاتی در گفتگو با عربی ۲۱ اظهار داشت: «اما دستاوردهای دور پنجم این گفتگوها که در دستیابی به یک سند و نقشه راه ۱۰ ماده ای نمایان گشت، این تصور را ایجاد کرده که احتمال پیشرفت واقعی و نزدیکی دیدار میان وزارای امور خارجه دو کشور در بغداد یا مسقط وجود دارد».

وی با اشاره به اینکه دیدار میان وزرای امور خارجه دو کشور ممکن است به گشودن صفحه جدیدی در روابط دو جانبه منجر شود که از سال ۲۰۱۶ میلادی قطع شده است، بیان کرد: «اظهارات اخیر دو طرف، از رضایت متقابل از رایزنی ها و آمادگی برای برگزاری مذاکرات جدید حکایت دارد اما این بار رایزنی های دیپلماتیک، این قابلیت را دارد که به دیداری در سطح وزرای امور خارجه منجر شود».

این تحلیلگر عربستانی تصریح کرد: «اظهارات وزرای خارجه دو کشور نشان می دهد که پایبندی به تداوم این رایزنی ها وجود دارد اما تنها مانع، عدم اطمینان به اجرای عینی هر نتیجه ای است که ممکن است روی آن توفق حاصل شود».

وی با این عقیده که «ریاض و تهران به زمان بیشتر، تداوم رایزنی های جدی و همچنین یک میانجی گر بین المللی نیاز دارند که بتواند بر واقعیت بخشیدن به نتایج گفتگوها تاثیر مثبت بگذارد»، در پایان گفت:«نشانه های روزافزونی مبنی بر نزدیکی دیدار وزرای خارجه دو کشور وجود دارد و این به معنای بازگشت همگرایی دیپلماتیک است علی الخصوص اینکه موسم حج که صحنه نوعی توافق بین آنهاست، نزدیک است».

عربستان چه می خواهد؟

از سوی دیگر عماد الجبوری تحلیلگر سیاسی عرب با اشاره به اینکه طرف عربی و سعودی خواهان استقرار منطقه هستند و این موضوع جنبه های اقتصادی و تجاری را هم شامل می شود، تاکید کرد: «پس از گفتگوهایی که بین دو طرف برگزار شد، معضل اصلی این است که عربستان نمی خواهد این مذاکرات و نتایج آن صرفا دوجانبه باشد به این معنا که نمی خواهد صرفا بین عربستان و ایران باشد بلکه خواهان حل تمامی مشکلات بین تهران و همه کشورهای منطقه به یکباره است».

مذاکرات مثبت

از سوی دیگر «طلال عتریسی» نویسنده و تحلیلگر سیاسی عرب معتقد است: «علی رغم اینکه مذاکرات به کندی پیش می رود و دیدارها با فاصله نسبتا زیادی از یکدیگر برگزار می شود- که البته دلیل آن قطعی روابط، تنش و بی اعتمادیی میان  دو طرف است- اما روابط بین دو کشور در مسیر مثبتی قرار دارد».

وی تصریح کرد: «معادلات جدیدی در منطقه وجود دارد که خود را به دو طرف تحمیل می کند و این به معنای پیشرفت در مذاکرت است».

عتریسی در گفتگو با عربی ۲۱ به تشریح این معادلات می پردازد و می گوید:«از یک طرف ایران همواره تاکید می کند که آماده روابط مثبت با کشورهای همسایه است و همه طرف های سیاسی ایران چه در نهاد ریاست جمهوری و چه در وزارت امور خارجه، بر اولویت رابطه با کشورهای همسایه و امنیت مشترک با کشورهای حاشیه خلیج فارس  به دور از دخالت های خارجی تاکید می کنند و از سوی دیگر عربستان سعودی امروز تحولات جهان را ردیابی می کند و به نظر می رسد که اعتمادش به آمریکایی که در سال های سابق روی عدم بازگشت روابط دیپلماتییک با تهران پافشاری می کرد، از بین رفته است و دل خوش کردن های عربستان به آمریکا علیه ایران و محاصره و تحریم آن، دیگر وارد نیست».

تحلیلگر سیاسی عربی ادامه داد: «عربستان همچنین فکر می کند که آمریکا مانند افغانستان، از دوستان و متحدان خود محافظت نمی کند و ممکن است این تغییر و تحولات، عربستان را به این فکر بیندازد که روابط مثبت با ایران در منطقه، می تواند بیشتر از آمریکا، امنیت و ثبات را به ارمغان بیاورد به ویژه اینکه جهان امروز نمی داند به کدام سو می رود».

وی اظهار داشت: «به خاطر همه این دلایل، این گمان می رود که اوضاع در مسیر مطلوبی پیش برود خصوصا اینکه اظهارات عربستان، چه اظهارات گذشته آنها و چه اظهارات محمد بن سلمان مثبت است. جایی که گفت:«ایران یک کشور همسایه است و باید با آن تعامل و همزیستی کرد» یا مثلا اظهارات بن فرحان وزیر خارجه این کشور که گفت:«اوضاع مثبت است و ما خواهان توسعه روابط هستیم».

همزمانی با مذاکرات وین

هم زمان با این مذاکرات، تهران مذاکراتی را با کشورهای پنج بعلاوه یک برای احیای برجام برگزار کرده است.

«تئودور کاراسیک» مشاور ارشد شرکت تحلیل و تجزیه کشورهای حاشیه خلیج(فارس) در واشنگتن می گوید:«همه طرف ها در حال حاضر به دنبال آرامش هستند».

وی در گفتگو با عربی ۲۱ ادامه می دهد: «طبق معمول، تنش هایی با درجات مختلف در منطقه خلیج(فارس) وجود دارد اما براساس نتیجه روند برجام، همه در منطقه یا به سمت آرام کردن اوضاع و همکاری های بیشتر پیش می روند و یا به سمت دامن زدن بر تنش های بیشتر ».

وی افزود: «روشن است که اهداف و نیاتی برای صاف نگه داشتن روابط وجود دارد که صرفا برای تداوم بهبودی از مشکلات اقتصادی- حداقل در مورد ایران- نیست بلکه شامل تداوم عملیات جاری در یمن به هدف جلوگیری از ازسرگیری حملات موشکی و پهپادی حوثی ها نیز می شود.».

او افزود:« بیایید واضح سخن بگوییم. مشکلاتی وجود خواهد داشت اما به نظر می رسد در شرایط پر خطر فعلی، همه تدابیر در یک محیط جهانی دیگر نسبتا مثبت است که مهمترین آنها کمبود مواد غذایی است».

«جورجیو کاویرو» مدیر اجرایی شرکت تجزیه و تحلیل کشورهای خلیج(فارس) در واشنگتن نیز به نوبه خود می گوید:«کمرنگ شدن اعتماد عربستان به تعهد آمریکا در قبال امنیت خلیج (فارس) و در حالی که به نظر می رسد به این زودی ها جایگزینی برای آمریکا در این زمینه پیدا نشود، ریاض را متقاعد کرده است که تعامل دیپلماتیک بیشتر با ایران به نفع منافع این کشور است و برای آن بهتر است».

کاویرو در گفتگو با عربی ۲۱ معتقد است: «اوضاع در یمن معضلی برای آینده روابط عربستان و ایران خواهد بود. همچنین، برقراری آتش بس در یمن، علیرغم اینکه بسیار شکننده است، نویدبخش دیپلماسی بین ریاض و تهران است.».

وی با اشاره به انکه از سرگیری حملات موشکی و پهپادی حوثی ها علیه عربستان، چشم انداز ۲۰۳۰ این کشور را که برای محمد بن سلمان و مردم عربستان بسیار مهم است، دچار مشکل می کند»، می گوید: «در صوریی که مذاکرات هسته ای در وین برای احیای توافق هسته ای شکست بخورد،ایران می تواند از یمن به عنوان میدانی برای ایجاد مشکلات بیشتر برای دشمنانش استفاده کند در حالی که عربستان سعودی چنین چیزی را نمی خواهد. در عین حال، دولت رئیسی می خواهد نشان دهد که کشورش واقعا خواهان بهبود روابط ایران با همسایگان خود از جمله عربستان سعودی بدون توجه به سرنوشت نامعلوم برجام است».

این تحلیلگر سیاسی با اشاره به اینکه «اگر ایران بتواند از نفوذ خود بر حوثی ها برای تمدید آتش بس و حمله نکردن به عربستان استفاده کند، این موضوع به ریاض دلیلی برای موثر دانستن دیپلماسی در قبال ایران را می دهد»، ادامه داد: «با این وجود، حوثی ها نمایندگان ایران نیستند. آنها مدیریت خاص خود را دارند بنابراین مشخص نیست که آیا تهران در موقعیتی است که بتواند در خصوص عدم حمله به عربستان سعودی در آینده تضمین دهد یا خیر؟».

تاثیر انتقال احتمالی قدرت در ریاض بر روابط با ایران

خبرگزاری رویترز هفته گذشته از قول یک منبع سعودی اعلام کرده بود که انتقال قدرت در عربستان نزدیک است اما سوال این است که آیا انتقال قدرت در عربستان روی پیشزفت مذاکرات با ایران تاثیری خواهد داشت یا خیر؟

«عماد الجبوری» تحلیلگر سیاسی در پاسخ به این سوال می گوید:«همانطور که در آداب و رسوم خاندان های حاکم در خلیج (فارس) مشهود است و با توجه به منشورهاو امور داخلی آنها، هیچ مشکلی برای انتقال قدرت وجود ندارد و بدون شک رهبری جوان به دنبال پایان دادن به هرگونه مشکل با کشورهای همسایه به ویژه ایران هستند، دقیقاً همانطور که به مشکلات با ترکیه پایان داد».

اما در مقابل، تئودور کاراسیک معتقد است که «ضرورتی نداردکه بن سلمان قبل از به دست گرفتن قدرت به دنبال حل و فصل اختلافات با سایر کشورها باشد به ویژه اینکه عوامل دیگری نیز در رابطه با فضای امنیتی منطقه وجود دارد. با این حال، این احتمال هم وجود دارد که محمد بن سلمان زمانش که برسد، به عرش رنگ و بوی خاص خود را بدهد و با افزایش انسجام شرکای امنیتی عرب، این موضوع به آینده ای نزدیک و متوسط مربوط می شود».