امکان عادی سازی روابط حاکمان سوریه با اسرائیل چقدر با واقعیت همخوانی دارد؟

به گزارش نگاه نو، روزنامه الاخبار در گزارش تحلیلی خود به قلم «ریم هانی» آورده است: بنا به اعلام روزنامه نیویورک تایمز، با وجود «زمینه‌های مشترک» بین دولت جدید سوریه و اسرائیل و با وجود اینکه هر دو طرف ترامپ را «متحد نزدیک» خود می‌دانند، اما به نظر می رسد که «هدف» مذاکرات جاری بین تل‌آویو و دمشق در حال حاضر «کمتر» از آن است که به پیوستن سوریه به توافق‌نامه‌های عادی‌سازی روابط با اسرائیل موسوم به توافق نامه های “آبراهام” منجر شود.

نیویورک تایمز به نقل از چهار نفر که از این مذاکرات مطلع هستند، نوشته است که «مقامات سوریه هیچ تمایلی برای پیوستن به این توافق نامه ها در آینده نزدیک یا عادی‌سازی روابط با اسرائیل به هر طریق دیگری نشان نداده‌اند.» این چهار نفر مطلع و همچنین افراد دیگری که با الجولانی ملاقات و در مورد این موضوع بحث کرده‌اند، تأکید می‌کنند که صحبت از روابط دیپلماتیک عادی در «مدت زمان بسیار کوتاه» است، حتی با وجود اینکه آنها الجولانی را «یک رئیس جمهور سوریه واقع‌بین‌تر نسبت به اسرائیل نسبت به اسلافش در پنج دهه گذشته» می‌دانند.

در همین راستا، خاخام «آبراهام کوپر» مدیر گروه صهیونیستی موسوم به “اقدامات اجتماعی جهانی” در مرکز “سیمون ویزنتال” معتقد است که بر اساس آنچه از دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا فهمیده است، بعید است که در کوتاه مدت چیزی در مورد توافق نامه های سازش آبراهام با سوریه شنیده شود. او افزوده است که محتمل‌ترین سناریو «پایان درگیری و اطمینان از این است که اسرائیل و سوریه دشمن یکدیگر نیستند».

همین ارزیابی در مورد گزارشی که مجله آمریکایی «فارین پالیسی» منتشر کرده است، صدق می‌کند. این گزارش عادی‌سازی روابط بین دو طرف را در درجه اول به شرایط اجتماعی، اقتصادی و امنیتی سوریه مرتبط می داند که رئیس جمهور این کشور از کنترل آنها «ناتوان» است. در این گزارش آمده است که «با وجود تغییر در رهبری سوریه، برقراری صلح نه تنها آسان نخواهد بود بلکه در واقع، شاید غیرممکن باشد.»

اما با این حال، با توجه به اینکه سوریه و اسرائیل می‌توانند زمینه‌های مشترکی در مقابله با تهدیدات مشترک پیدا کنند، این امر می تواند باعث همکاری محدود امنیتی بین آنها ‌شود. به نوشته مجله فارین پالیسی، «مذاکراتی که به این اهداف کوچک در قبال یک توافق جامع صلح اولویت می‌دهند، می‌توانند نتایج ملموس‌تری به بار آورند.»

کسانی که این دیدگاه را دارند اینگونه استدلال می کنند که «واقعیت‌های ساختاری که منجر به شکست مذاکرات قبلی شد، هنوز وجود دارند و با چالش‌های جدید تشدید شده‌اند.» عملیات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ «اجماع ملی در میان سوری‌ها در مخالفت با دست کشیدن از هرگونه منطقه استراتژیک کشورشان را تقویت کرد.» برای آنها، اذعان به از دست دادن بلندی‌های جولان – که به عنوان نمادی از غرور ملی دیده می‌شوند – از نظر سیاسی غیرقابل تصور است.

براساس گزارش فارین پالیسی، اگرچه جولان ممکن است «آشکارترین مانع» باشد، اما تنها مانع نیست. الجولانی بر کشوری حکومت می‌کند که هنوز از جنگ رنج می‌برد و با نهادهای شکننده و نیز مردمی روبرو است که به مسائل به دیده شک و تردید می نگرند. در حالی که اسرائیل از قبل در سوریه به شدت منفور بوده است، وقایع اخیر اوضاع را تشدید کرده است زیرا تل آویو در حملات هوایی و زمینی خود اقدام به نابودی زیرساخت‌های نظامی سوریه کرده و همچنین نیروهایی را به جنوب سوریه اعزام و آنها را در داخل و خارج از منطقه خلع سلاح شدهِ ایجاد شده پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۷۳ مستقر کرده است. علاوه بر این، مردم عادی سوریه در طول یک سال و نیم گذشته تصاویر جنگ غزه را که از تلویزیون پخش شده است، تماشا کرده‌اند و این امر توانایی الجولانی برای ادامه هرگونه مذاکره ای بیش از پیش پیچیده می‌کند.

بر اساس موارد فوق، حتی «اشاره های نمادین» در جهت سازش با اسرائیل می‌تواند واکنش‌های منفی هم شهروندان و هم گروه‌های مسلح اطراف الجولانی را برانگیزد. این بدان معنا است که موانع رسیدن به توافق برای عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و سوریه از «مشوق‌های» ارائه شده به الجولانی برای انجام این کار بیشتر است.

حتی اگر الجولانی مایل به دستیابی به توافقی در مورد بلندی‌های جولان و تلاش برای بستن یک توافق سازش در ازای کسب مشوق‌های خاصی مانند گسترش دامنه لغو تحریم‌ها یا تضمین سرمایه‌گذاری خارجی در سوریه باشد، این کشورِ دچار تفرقه، توانایی او را برای دستیابی به چنین توافقی محدود می‌کند، به ویژه که بسیاری از بخش‌های سوریه «خارج از کنترل او باقی مانده است» و او تنها شش ماه است که در قدرت است.

به نوشته فارین پالیسی، «در نهایت، یک توافق عادی‌سازی جامع بین سوریه و اسرائیل – مشابه توافق‌نامه‌های آبراهام – در کوتاه‌مدت غیرواقع‌بینانه است،و فشار برای دستیابی به یک پیشرفت سریع در این زمینه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و الجولانی را به سمت کنار گذاشتن کامل این روند سوق دهد»، زیرا او می‌داند که «عجله در این امر می‌تواند تسلط شکننده‌اش بر قدرت را تضعیف کند».