سناریوهای چین برای بازگشت ترامپ: نگران اما مصمم

به گزارش نگاه نو به نقل از شبکه خبری سی‌ان‌ان، گردهم‌آیی روز شنبه دولتمردان چین در پکن حول محور تبدیل این کشور آسیایی به نیروگاه جهانی فناوری پیشرفته، در سایه موانع دولت جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا و روابط شکننده دو کشور برگزار شد.

وانگ یی دیپلمات ارشد چینی در نشست خبری که در حاشیه این رویداد برگزار شد، موانع فناورانه ایالات متحده در مقابل کشورش را «پوچ» و «غیرقابل درک» توصیف کرد.

این در حالی است که ناظران معتقدند گفتگو پشت درهای بسته در باره نتایج انتخابات آمریکا و تأثیر آن بر روابط دو کشور جدی‌تر از آن چیزی است که به‌طور رسمی در رسانه‌ها انعکاس می‌یابد.

این نگرانی به‌ خصوص در صورت بازگشت دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده جدی‌تر می‌شود. ترامپ در دوره تصدی کاخ سفید روابط بین دو اقتصاد برتر جهان را با وضع تعرفه‌های اقتصادی دچار تحول اساسی و اعلام کرده بود که در صورت بازگشت به کاخ سفید قصد افزایش بیشتر این تعرفه‌ها را دارد.

در عین حال، بازگشت ترامپ می‌تواند رویکرد ژئوپلتیک فعلی کاخ سفید برعلیه روسیه و چین را نیز تحت تأثیر قرار دهد؛ به این ترتیب که رویکرد «اول آمریکا»ی ترامپ می‌تواند از فشارهای دولت فعلی بر چین کاسته و عرصه را برای جولان بیشتر این قدرت اقتصادی آسیایی باز کند.

به گفته برایان وانگ عضو «مرکز چین معاصر و جهان» در هنگ‌کنگ، سران دفتر روابط خارجی حزب حاکم در چین موظف شده‌اند سناریوهای پیش روی چین در رابطه با نتایج احتمالی انتخابات در ایالات متحده را معرفی کنند.

به نظر کارشناسان، موضوعات مدنظر چین در این سناریوها شامل برآورد مواضع احتمالی دولت جدید امریکا نسبت به سه موضوع «کنترل چین بر تایوان»، «گسترش و ارتقاء جایگاه و نفوذ جهانی خود» و «تثبیت و تقویت اقتصادی»، و حصول اطمینان از عدم مداخله امنیتی و نظامی آمریکا در این حوزه‌ها خواهد بود.

اثر ترامپ

بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید در سال ۲۰۱۷، شی جین‌پینگ رهبر چین پس از دیداری گرم و صمیمانه از ملک شخصی ترامپ، میزبان رئیس‌جمهوری وقت ایالات متحده در پکن بود.

اما ظرف اولین سال تصدی ترامپ در کاخ سفید، وضع تعرفه‌های سنگین با تعرفه ۲۵ درصدی بر ۵۰ میلیون دلار از کالاهای چینی، جرقه یک جنگ تجاری بود و کشمکش دو کشور به سایر حوزه‌ها از امنیت ملی آمریکا و صنعت مخابرات چین گرفته تا شرکت هوآوی و متهم کردن چین به جنگ تروریستی در همه‌گیری کرونا نیز گسترش یافت.

در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری سال جاری آمریکا، ترامپ هم‌زمان با تمجید از جین‌پنگ در مبارزات انتخاباتی‌اش در چین، به گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال وضع تعرفه‌های ۶۰ درصدی بر واردات چین و بر هم زدن روابط تجاری عادی فیمابین نیز دامن می‌زند؛ اقدامی که طبق برآورد «آکسفورد اکونومیکس» می‌تواند منجربه تحول اساسی در روابط تجاری دو کشور شده و سهم چین از واردات آمریکا را از یک پنجم به ۳ درصد کاهش دهد.

باتوجه به مشکلات پیش‌روی چین از جمله کاهش قیمت‌ها و کاهش تقاضا در بازار جهانی، تحلیلگران سیاست خارجی همچون شن دینگلی برآن هستند که چین می‌باید از بازگشت ترامپ به کاخ سفید هراسان باشد.

از سوی دیگر، هرگونه اقدامی در این رابطه از سوی دولت بالقوه ترامپ می‌تواند تبعات سنگین داخلی برای اقتصاد و اشتغال در ایالات متحده داشته باشد، جدای از آن که نشست هفته جاری دولتمردان چین حاکی از آمادگی پکن برای واکنش متقابل به هرگونه سناریوی احتمالی از این دست است.

شرکت‌های چینی می‌توانند در مقابل، بازارهای خود در آسیای جنوب‌شرقی و آمریکای لاتین را تقویت کرده و از تعرفه‌های سنگین معاف باشند. گزینه دیگر پیش‌روی پکن، گسترش روابط با اروپا و متحدان آن در مسیر «کمربند و جاده» یا «راه ابریشم نو» خواهد بود و در نهایت، چین باتوجه به گسترش نفوذ رسانه‌های اجتماعی خود قادر به افزایش تبلیغات ضدآمریکایی و تلافی هرگونه سیاست سختگیرانه ترامپ خواهد بود.

شرط‌بندی چین

ناخرسندی پکن از بازگشت ترامپ به کاخ سفید به‌معنای استقبال آنها از بازگشت جو بایدن نیست. نگاه پکن به بایدن به‌عنوان یک «اپراتور» سطح‌ بالاست که تنها با انگیزه رهبری جهانی روابط خود با پکن را حفظ کرده است. شی جین‌پینگ و بایدن اخیراً دیداری با موضوع تقویت روابط فیمابین داشتند که طی آن توافقاتی از جمله تعمیر یک خط ارتباطی سطح بالای نظامی حاصل شد، دستآوردی که در نگاه جهانی به‌نفع حفظ صلح در روابط پرتنش هند-اقیانوسیه محسوب می‌شود.

در عین حال، بایدن بعد از ورود به کاخ سفید تعرفه‌های دوران ترامپ را تا حد زیادی حفظ کرد و علاوه بر آن، سیاست‌هایی جهت ایجاد مانع بر سر همکاری فن‌آوری‌های پیشرفته آمریکایی برای کمک به رشد نظامی و فن‌آوری چین وضع نمود که از نگاه پکن تأثیر منفی قابل‌توجهی بر صنعت تولید تراشه‌های نیمه‌هادی و شتاب توسعه در این کشور داشته است.

برخی از این سیاست‌ها در سخنرانی سالانه بایدن در هفته گذشته اعلام شد. اقدامی که تنها چند روز پس از سخنرانی سالانه لی کیانگ نخست‌وزیر چین مبنی‌بر ضرورت توسعه فن‌آوری داخلی و استقلال کشورش انجام گرفت.

اقدامات منطقه‌ای بایدن از جمله تلاش برای نزدیک کردن روابط ژاپن و کره و حمایت از گروه‌های امنیتی مانند «آکس» و «کواد»؛ تقویت روابط با اروپا و حمایت از اوکراین؛ و صف‌آرایی میان همتایان اروپایی برای «ریسک‌زدایی» از زنجیره تأمین چین نیز دیگر منابعِ ناخرسندی پکن هستند.

شن دینگلی در این رابطه می‌گوید: «استراتژی‌های ائتلافی بایدن بیشتر از تعرفه‌های ترامپ چین را منزوی می‌کنند، به همین دلیل است که چین روی بایدن شرط‌بندی نمی‌کند».

این در حالی است که تیرگی روابط فیمابین ترامپ و اروپا به‌دلیل انتقاد تند او از کسری بودجه نظامی کشورهای اروپایی عضو ناتو و حمایت صریح او از ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه، کورسوی امیدی برای شی جنگ‌پینگ است که به‌نوبه خود به‌واسطه عدم موضع‌گیری علیه روسیه وارد دورانی از روابط سرد با اروپا شده است.

رهبری جهانی چین؟

بی‌علاقگی ترامپ به رهبری جهانی آمریکا به‌معنای حذف رقیب برای جایگاهی است که گفته می‌شود شی جین‌پینگ به‌دنبال آن است. گذشته از این، ترامپ در محافل داخلی چین به‌عنوان یک عامل برهم‌زننده ثبات داخلی در ایالات متحده نیز شناخته می‌شود.

ترامپ گذشته از اظهاراتی که در باره خروج از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ‌داشته، منتقد حضور آمریکا در سایر پیمان‌های دفاعی با ژاپن و کره جنوبی نیز هست؛ ائتلاف‌هایی که خروج آمریکا از هریک از آنها خصوصاً با در نظر گرفتن موضع چین نسبت به تایوان می‌تواند یک امتیاز برای پکن محسوب شود.

این در حالی است که بایدن از حامیان سرسخت استقلال تایوان بوده و اعلام کرده است که در صورت حمله نظامی چین، از تایوان دفاع نظامی خواهد کرد.