فرانسه در جستجوی شرکا و اورانیوم آسیایی

به گزارش نگاه نو، امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه هفته گذشته به آسیای مرکزی سفر کرد. وی روز چهارشنبه به قزاقستان رفت و در دیدار با قاسم ژومارت توکایف همتای قزاقستانی خود در مورد چشم‌انداز توسعه مشارکت راهبردی دو کشور و همچنین تامین انرژی گفتگو کرد. ماکرون همچنین روز پنجشنبه به ازبکستان سفر کرد و گفت که در دیدار با شوکت میرضیایف همتای ازبک، بر سر مشارکت راهبردی توافق کرده است.

این سفر هرچند که در رسانه‌ها بیش از هرچیز با عنوان «مشارکت راهبردی» پاریس در آسیای مرکزی معرفی شد اما منابع اورانیوم قابل توجه دو کشور مقصد مکرون، در کنار اشاره به افزایش همکاری‌های دوجانبه در زمینه انرژی، این احتمال را تقویت کرد که فرانسه با از دست دادن منابع اورانیوم غرب آفریقا و به ویژه نیجر، به دنبال منابع تازه‌ای در قاره آسیاست.

پیشینه

کودتای نیجر در مرداد ماه و پایان مناسبات دیپلماتیک و نظامی میان این کشور با فرانسه، پاریس را در زمینه اقتصادی نیز به چالش کشاند. کودتای نیجر و خیزش مردم برابر دولت دست‌نشانده و مورد حمایت فرانسه که سال‌ها راه را بر سیاست‌های نواستعماری پاریس در این کشور آفریقایی گشوده بود، با خروج مقامات دیپلماتیک و نیروهای نظامی فرانسوی پایان نیافت و نگرانی‌های اقتصادی قابل توجهی را برای پاریس ایجاد کرد. این کشور فقیر که گفته می‌شود ۸۵ درصد ساکنانش به برق دسترسی ندارند، ۱۵ تا ۲۰ درصد ازاورانیوم مورد نیاز فرانسه برای تولید برق هسته‌ای را تامین می‌کرد.

انرژی هسته‌ای بزرگترین منبع انرژی در فرانسه محسوب می‌شود که به تنهایی ۷۰ درصد برق مصرفی این کشور را تامین می‌کند. در حقیقت شرکت برق فرانسه (EDF) برای بهره برداری از پنجاه و شش رآکتور هسته ای توزیع شده در میان هجده نیروگاه برق این کشور به طور متوسط سالانه به حدود هشت هزار تن اورانیوم طبیعی نیاز دارد. پس از توقف استخراج اورانیوم در خاک فرانسه در اوایل ۲۰۰۰ میلادی، پاریس ناچار به تامین نیاز خود از خارج از این کشور شد اما تلاش کرد تا با حفظ تنوع تامین‌کنندگان، امنیت انرژی را تضمین کند. به این ترتیب در ۱۰ سال گذشته، ۸۸ هزار و ۲۰۰ تن اورانیوم مورد نیاز فرانسه از سوی سه کشور قزاقستان (۲۷ درصد)، نیجر (۲۰ درصد) و ازبکستان (۱۹ درصد) وارد این کشور شده است.

شرکت چند ملیتی «اورانو» (Orano) که ۹۰ درصد سهام آن در اختیار فرانسه است، به طور مستقیم مسئولیت استخراج اورانیوم سه معدن اصلی در نیجر را برعهده داشت. این شرکت غیرنظامی هسته‌ای بر اساس قانون نیجر سه شرکت تابعه دارد و یک معدن اورانیوم طبیعی در شهر آرلیت در نزدیکی مرز الجزایر را اداره می‌کرد که کودتا ادامه فعالیت آن را با ابهام مواجه کرد.

اهمیت مساله

هرچند فرانسه در پی بروز کودتا در نیجر اعلام کرد که این رخداد تهدیدی فوری برای تولید انرژی نیست و ادعا کرد که ذخیره اورانیومی که دارد برای حدود دو سال آینده کفایت می‌کند اما در نهایت برای کشوری تا این حد وابسته به منابع اورانیوم، چاره‌اندیشی سریع برای جایگزینی دور از انتظار نیست. به این ترتیب با حذف نیجر از فهرست سه تامین‌کننده اصلی اورانیوم فرانسه، پاریس درصدد جبران سهم این کشور آفریقایی روی به تامین‌کنندگان آسیای مرکزی آورده است.

رادیو فرانسه در گزارشی از سفر ماکرون به آسیای مرکزی با اشاره به اینکه نمایندگان حدود ۱۵ شرکت‌ فرانسوی رئیس جمهوری را همراهی می‌کردند، «تقویت روابط اقتصادی» پاریس با دو جمهوری شوروی سابق را مهم‌ترین هدف سفر مکرون معرفی کرد و مساله تامین اورانیوم را محوری‌ترین بخش آن، عنوان کرد.

این گزارش، تامین اورانیوم را مساله‌ای حیاتی برای پاریس ارزیابی کرد و آورد: فرانسه در این دو کشور در پی اورانیوم است. قزاقستان با شرکت اورانو که به همراه یک شرکت محلی اداره یک معدن را برعهده دارد، تامین کننده اصلی اورانیوم به فرانسه محسوب می‌شود. اما این شرکت در ازبکستان حضور ندارد و به همین دلیل فرانسه تاکنون اورانیوم را از این کشور خریداری می‌کرد. اما به نظر می‌رسد که پاریس تلاش می‌کند با فعال کردن اورانو در ازبکستان، اورانیوم مورد نیاز را به عنوان سهمی از استخراج معادن، ارزان‌تر از گذشته به دست آورد.

در جریان سفر ماکرون، آغاز فعالیت استخراجی شرکت اورانو در ازبکستان نیز اعلام شد و احتمالا این شرکت فرانسوی فعالیت مستقیمی در معادن ازبکستان را همانند آنچه در نیجر و قزاقستان صورت می‌گرفته، آغاز خواهد کرد. این شرکت تاکنون ۳۵۰ کیلو اورانیوم را از یک معدن استخراج کرده است؛ مقداری که اندک اما در عین حال نمادین است. اورانو همانگونه رئیس جمهوری فرانسه گفته، امیدوار است که به شکل آزمایشی عملیات استخراج را آغاز کند.

ارزیابی

اورانیوم دو کشور آسیای مرکزی یک مزیت اساسی برای شرکت های فرانسوی دارد و آن هزینه تولید پایین است. خرید اورانیوم در قزاقستان و ازبکستان حتی اگر مشارکت فرانسه در سهم استخراج را نادیده بگیریم، بسیار ارزانتر از واردات آن از استرالیا است. استرالیا هم اکنون سهم ۱۸ درصدی در تامین اورانیوم فرانسه دارد و چهارمین تامین کننده این ماده معدنی برای نیروگاه‌های برق هسته ای محسوب می‌شود.

حضور شرکت های فرانسوی در منطقه مزیت راهبردی دیگری را نیز عاید پاریس خواهد کرد؛ حضور در آسیای مرکزی به فرانسه اجازه می دهد تا با دیگر قدرت های بزرگ مانند چین و روسیه رقابت کند. به عنوان مثال نفوذ اقتصادی چین در این منطقه در سال های اخیر به‌ویژه در طرح «یک پهنه- یک راه» به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. از سوی دیگر فرانسه در حال تلاش برای افزایش حضورش در منطقه‌ایست که تاکنون به‌طور سنتی تحت نفوذ روسیه بوده و تحت تاثیر جنگ اوکراین وضعیت متفاوتی را تجربه می کند.

ایرنا