تمایل کشورهای عربی به رویکرد «نگاه به شرق»

به گزارش نگاه نو، رهبرمعظم انقلاب ایران حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بهمن ماه ۱۳۹۶ رویکرد «نگاه به شرق» را مطرح کرد و حالا این ایده هوشمندانه، با رویگردانی روز افزون کشورهای جهان از غرب، درحال گسترش است و تازه ترین نمونه های آن، میل بسیاری از کشورهای جهان برای پیوستن به نهادهایی چون بریکس و سازمان همکاری شانگهای است.

پایگاه خبری امواج مدیا در گزارشی می نویسد، ماه گذشته از عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای پیوستن به این بلوک اقتصادی و ژئوپلیتیکی متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی دعوت به عمل آمد.

در این گزارش آمده است تأثیرات کامل پیوستن احتمالی این دو کشور به این گروه همچنان نامشخص است. اما این تحول در بحبوحه تلاش های امارات و عربستان برای تنوع بخشیدن به روابط اقتصادی و سیاسی خود با سایر کشورها صورت می گیرد.

این بلوک اقتصادی که در سال ۲۰۱۰ به شکل کنونی درآمده است در پانزدهمین نشست خود که ماه گذشته در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد علاوه بر عربستان و امارات از آرژانتین، مصر، اتیوپی و ایران نیز برای پیوستن به این گروه دعوت کرد.

امارات به طور رسمی این دعوت را پذیرفته است. شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس‌جمهور امارات از این توسعه استقبال کرد و گفت: «ما مشتاقانه منتظر تعهد مستمر همکاری برای رفاه، عزت و منفعت همه ملت‌ها و مردم در سراسر جهان هستیم.»

در این گزارش همچنین آمده است عربستان سعودی هنوز تصمیم نهایی در مورد پیوستن به آن را اتخاذ نکرده است. اما فیصل بن فرحان آل سعود وزیر امور خارجه توضیح داده است که ریاض از این فرصت قدردانی می کند. او که بریکس را یک کانال مفید و مهم خواند، گفت که تا آغاز سال ۲۰۲۴ یک «تصمیم مناسب» گرفته خواهد شد.

بر اساس این گزارش، چشم انداز پیوستن ابوظبی و ریاض به گروه کشورهای بریکس بیانگر سیاست «نگاه به شرق» کشورهای حاشیه دریای خلیج فارس است.

این رویکرد در زمانی شکل گرفته است که شماری از کشورهایی که از نظر ژئوپلیتیک اقتصادی بسیار تاثیرگذار هستند، می کوشند از غرب دور شوند.

شماری از کشورهای آسیایی مانند چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور در زمره مشتریان خرید نفت و گاز از خلیج فارس هستند. از دیگر سو، عربستان سعودی و امارات نیز در گرماگرم رشد و پیشرفت نوآوری های تکنولوژیکی و گسترش بازارهای آسیا، می کوشند در این منطقه سرمایه گذاری کنند.

به باور رابرت موگیلنیکی، محقق ارشد موسسه کشورهای خلیج فارس در واشنگتن، کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی بر این باورند که پتانسیل های فراوانی در توسعه همکاری با گروه ها و بلوک های جهانی جدید وجود دارد.

کارشناسان همچنین در خصوص بروز تغییرات ناگهانی در روابط اقتصادی امارات یا عربستان با هر یک از اعضای بریکس دستخوش دگرگونی های ناگهانی و بزرگ شود.

یکی از مزایای عضویت در بریکس این است که می تواند برای برنامه های میان مدت و بلندمدت امارات و عربستان در زمینه سرمایه گذاری سودمند باشد.

به باور عمر العبیدلی، رئیس انجمن اقتصاددانان بحرین، دو کشور عربستان و امارات از نظر اقتصادی می تواند روابط دیپلماتیک قوی تر با پنج عضو موسس بریکس داشته باشند. این مساله سبب افزایش فرصت های سرمایه گذاری و بهبود فضای کسب و کار در زمینه اقتصادی خواهد شد.

عمر العبیدلی همچنین می گوید: عضویت این دو کشور همچنین زمینه برای توسعه همکاری های اقتصادی در سطح جهانی را فراهم می آورد.

سیاستگذاران اماراتی و سعودی روابط کشورهایشان با نیروگاه های آسیایی را برای توانایی آنها در کنار گذاشتن هیدروکربن ها حیاتی می دانند.

احمد عبودوه، کارشناس روابط بین الملل در چتم هاوس لندن می گوید عربستان سعودی و امارات خواستار توسعه روابط درتجارت و سرمایه گذاری، آژانس های بیمه کشتیرانی، کشاورزی و دارو هستند. به باور این کارشناس روابط بین الملل، ابوظبی و ریاض در حال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود به دور از اتکا به درآمدهای نفتی و رشد پایدارتر هستند.

این درحالیست که شماری دیگری از کارشناسان می گویند تفاوت های عمده بین کشورهای بنیانگذار بریکس و اعضای بالقوه جدید احتمالاً به طور قابل توجهی بر آینده این بلوک تأثیر خواهد گذاشت.

راشل زیمبا، یکی از کارشناسان ارشد مرکز امنیت جدید آمریکا می گوید گسترش این بلوک در سال آینده «واگرایی سیاست‌های موجود در کشورهای بریکس» را تقویت خواهد کرد.

سیگنال به آمریکا

ورود عربستان سعودی و امارات به بریکس حاوی پیامی روشن به ایالات متحده برای تنوع بخشیدن به اتحادهای جهانی خواهد بود. بر اساس این گزارش، ابوظبی و ریاض برای اعلام استقلال بیشتر از واشنگتن، آشکارا به دنبال مشارکت های جایگزین هستند.

چین، ایران و روسیه احتمالاً به دنبال استفاده از بریکس برای متحد کردن کشورهای بیشتری با هدف به چالش کشاندن آمریکا هستند.

این درحالیست که ابوظبی و ریاض احتمالاً برای ایجاد تعادل در روابط رو به رشد خود با اعضای بریکس و مشارکت دفاعی چند دهه خود با واشنگتن تلاش خواهند کرد.

در همین راستا، محمد بن سلمان آل سعود، ولیعهد عربستان سعودی در اوایل ماه جاری در مصاحبه‌ای با رسانه‌های آمریکایی دیدگاه خود را مبنی بر اینکه «بریکس گروهی علیه آمریکا یا غرب نیست» بیان کرد.

از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران مسائل جهان، بدون تردید روسیه و چین قدرت‌هایی به شمار می‌آیند که تمایل دارند در مسیر تبدیل شدن به ابرقدرت جهانی گام بردارند.
دیدگاه نسبتا مشابه پکن و مسکو نسبت به ایالات متحده و یکجانبه‌گرایی کاخ سفید آن‌ها را در یک چارچوب حرکتی مشترک قرار می‌دهد.