تحلیل گاردین از حرکت جهان به سوی کنار زدن سلطه دلار

به گزارش نگاه نو، گاردین در تحلیلی نوشت: جهان به دلایل مختلفی به سوی کنار زدن سلطه دلار در حرکت است. در این مطلب آمده است: جای تعجب ندارد که سلطه مالی ایالات متحده از محبوبیت جهانی برخوردار نیست. یکی از انگیزه‌های ایجاد یورو این بود که ارز واحد اروپایی به واحد پولی رقیب برای دلار بدل شود. گردهمایی هفته گذشته بلوک موسوم به بریکس در ژوهانسبورگ – ترکیبی از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی – تلاش دیگری برای ایجاد چالشی در برابر قواعد بین‌المللی تحت سلطه ایالات متحده بود.

چندین دلیل برای این وضع وجود دارد. اگر از منظر یک کشور در حال توسعه به شرایط فعلی نگاه کنیم، نحوه اداره اقتصاد جهانی مانند یک ساختار بیمار به نظر می‌رسد. آمریکا و متحدان غربی آن، صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را از زمان تأسیس در سال ۱۹۴۴ کنترل می‌کنند، تا جایی که هر مدیر عامل صندوق بین‌المللی پول یک اروپایی و هر رئیس بانک جهانی یک آمریکایی بوده است. ایالات متحده، انگلستان و فرانسه به دلیل کرسی‌های دائم خود در شورای امنیت سازمان ملل می‌توانند هر طرحی را که دوست ندارند وتو کنند. در میان آنها، آمریکا و اتحادیه اروپا می‌توانند از اعمال هر گونه نفوذ واقعی کشورهای در حال توسعه بر سازمان تجارت جهانی جلوگیری کنند.

علاوه بر این، واضح است که جهان کنونی آن دنیای تک‌قطبی نیست که سیاست‌گذاران در آمریکا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تصورش را می‌کردند. چین به عنوان یک رقیب واقعی برای آمریکا ظاهر شده و با موفقیت، حوزه نفوذ خود را گسترش داده است. یکی از نمونه‌های این مدعا، نقشه‌ای جهانی است که توسط موسسه موسوم به مشاوره سرمایه اقتصادی تهیه شده است. این نقشه جهان را به کشورهایی تقسیم می‌کند که به شدت به ایالات متحده یا چین تمایل دارند. صرف‌نظر از کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته آمریکای شمالی، اروپا، ژاپن و استرالیا، کشورهای اندکی هستند که به شدت با ایالات متحده همسو باشند، و تنها اقتصادهای نوظهور که به واشینگتن متمایل هستند، هند و ویتنام را می‌توان نام برد.

در مقابل، بخش بزرگی از قاره آفریقا مانند بخش وسیعی از آسیا و بخش قابل توجهی از آمریکای جنوبی همسو یا متمایل به چین دیده می‌شود. باید پرسید آیا این موضوعی عجیب است؟ نه چندان. اعضای بریکس بانک خود را دارند که بر خلاف شرایط سختگیرانه‌ای که صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی تحمیل می‌کنند، وام‌های بدون شرط اعطا می‌کند. رفتار خودخواهانه کشورهای گروه ۷ – ایالات متحده، انگلستان، آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن و کانادا – زمانی که واکسن‌های کرونا را در طول بحران کووید-۱۹ احتکار کردند، به هیچ وجه برای به دست آوردن دوستان در جهان نوظهور مفید نبود.

تغییر در چشم‌انداز ژئوپلیتیک توسط کشورهای دعوت شده برای پیوستن به باشگاه بریکس در اجلاس هفته گذشته نیز یک رخداد قابل تحلیل است: سه کشور دعوت‌شده تولیدکننده نفت (عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی) بودند. دو کشور از آفریقا (مصر و اتیوپی) و یک کشور (آرژانتین) از آمریکای جنوبی است.

با این اوصاف، سلطه دلار در معرض تهدید فوری نیست. اما اوضاع همیشه اینطور باقی نمی‌ماند. تصمیم عربستان سعودی برای پیوستن به بریکس نیز تهدیدی برای تسلط دلار به شمار می‌رود. این پادشاهیِ نفت‌خیز به طور سنتی یک متحد قابل اعتماد ایالات متحده در خاورمیانه بوده است، اما روابط واشینگتن و ریاض به تازگی به شدت دستخوش بحران شده است. انتظار می‌رود سعودی‌ها به طور فزاینده‌ای پرداخت هزینه نفت از سایر اعضای بریکس را با ارزهای خودشان بپذیرند.

جَنِت یِلِن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، نسبت به پیامدهای درازمدت استفاده از تحریم‌های مالی به عنوان ابزار سیاست خارجی آمریکا ابراز نگرانی کرده است و می‌گوید این خطر وجود دارد که «به مرور زمان سلطه دلار تضعیف شود».

یلن حق دارد نگران باشد. یک ارز واحد و قدرتمند به طرز عجیبی با دنیای چندقطبی در تضاد است. این تغییر یک‌شبه اتفاق نخواهد افتاد اما چالشی برای دلار در راه است.