نگاهی به نشست جده برای اوکراین؛ ادامه سیاست یکی به میخ، یکی به نعل

به گزارش نگاه نو، اخیراً مشاوران امنیت ملی چهل کشور در جده و به مدت دو روز درباره راه حل‌های بحران اوکراین با یکدیگر رایزنی کردند. در نهایت این نشست بدون دستیابی به پیشنهادی ملموس و تنها با صدور بیانیه ای پایان یافت. در این بیانه هم بر «ادامه مشورت ها جهت حل بحران اوکراین با استفاده از نظرات مطروحه در نشست جده» اکتفا شده و دربردارنده محکومیت جدی یا ابتکاری برای صلح نبود.

هرچند در ابتدا برخی مدعی شدند که روسیه هم در این نشست حضور خواهد یافت و گفته شد که عربستان میزبان مذاکرات صلح میان مسکو با کی یف خواهد بود اما در نهایت مشخص شد که کرملین علاقه‌ای به حضور در این نشست ندارد. همین امر باعث شد تا نشست جده به یک نشست مشورتی صرف تبدیل شود و فاقد کارایی دیپلماتیک مدنظر در جهت پایان به مناقشه اوکراین باشد.

البته در این میان تمایل عربستان به ایفای نقش میانجی در بحرانی بین المللی در سطح جنگ اوکراین قابل توجه است و این درحالی است که در دو دهه اخیر همواره ریاض یکی از اطراف منازعات منطقه ای یا بین‌المللی بوده و از نقش میانجی‌گرانه فاصله گرفته است. عربستان در شکل سنتی سیاست خارجی‌اش با اجتناب از ورود مستقیم به منازعات منطقه‌ای و بین‌المللی تلاش می‌کرد تا با ایفای نقش برادر بزرگتر اعراب، زمینه توقف درگیری‌ها را فراهم نماید که جنگ داخلی لبنان نمونه این رفتار است اما از زمان اشغال عراق در ۲۰۰۳ و تشدید رقابت‌های ژئوپلتیک، منطقه، شاهد تغییر سیاست خارجی سنتی عربستان و روی کار آمدن ایده‌های تقابل‌جویانه برای مقابله با تهدیدات بوده است.

با این همه اگرچه ریاض در دستیابی به توافق برای دور یک میز نشاندن اوکراین و روسیه ناکام ماند ولی صِرف برگزاری این نشست با حضور چهل کشور دارای بُرد تبلیغاتی برای ریاض بود و در جهت استمرار سیاست «یکی به میخ و یکی به نعل» این کشور در منازعه اوکراین است.

عربستان در حالی در نشست اخیر فرصتی را برای بررسی طرح ۱۰ ماده‌ای صلح مد نظر دولت زیلنسکی فراهم کرد که همچنان با روسیه در اوپک پلاس درحالی همکاری است تا بتواند قیمت نفت را از طریق حفظ سطح تولید بالا نگه دارد که امتیاز بزرگی برای کرملین است. پیش‌تر نیز عربستان در حالی وعده نیم میلیارد دلار کمک بشردوستانه به اوکراین را داده بود که برخلاف خواست کشورهای غربی روابط با مسکو را کاهش نمی‌داد و در حال سوآپ نفتی با روسیه است.

از سوی دیگر نشست اخیر جده برای آمریکا هم دارای اهمیت بود تا بتواند کشورهایی را که در منازعه اوکراین ترجیح داده‌اند برای حفظ روابط با روسیه به محور ناتو نزدیک نشوند، برای فاصله گرفتن از مسکو ترغیب نماید. ایالات متحده در ماههای اخیر همزمان با آغاز عملیات نظامی اوکراین در عرصه میدان برای بازپس گیری برخی مناطق تحرکات دیپلماتیک گسترده برای شکاف انداختن در جبهه حامیان روسیه آغاز کرده و تلاش دارد موضع کشورهای مختلف را از کرمیلن دور نماید. می‌توان ادعا کرد که نشست جده در واقع در امتداد نشست اخیر در کپنهاگ بود که طی آن تلاش شد تا موضع کشورهای جبهه ناتو مستحکم تر شود و در نشست جده نیز تلاش شد موضع کشورهای وسط بُردار، از کرمیلن دور شود.

البته نتایج این نشست و میزان موفقیت آن هنوز به درستی روشن نیست اما می‌توان احتمال داد که آمریکا با جدیت نبرد دیپلماتیک را مدنظر قرار داده تا بتواند فشار را بر روس ها افزایش دهد. به همین دلیل است که روسیه با وجود بی توجهی اولیه و دیپلماتیک نسبت به این نشست در واکنش های بعدی نشست جده را بی ارزش و یا بی نتیجه توصیف کردند.

در این میان اوکراین هرچند در این نشست فرصت یافت تا مانوری دیپلماتیک انجام دهد و مواضع اش را با طیفی از کشورها در میان بگذارد ولی هنوز نتوانسته بخش مهمی از کشورهای جنوب جهانی را از روسیه دور نماید. روسیه هنوز با ابتکارهایی همچون نشست اخیر در سن پترزبورگ با حضور نمایندگانی از کشورهای آفریقا و ارائه وعده کمک غلاتی به این کشورها موفق شده تا آنها را به خود نزدیک نگه دارد.

به هر روی قرار شد چهل و پنج روز دیگر دوباره کشورهای مشارکت‌کننده در نشست جده برای دومین بار گرد هم بیایند ولی در عرصه میدانی نبرد نشانه‌ای از تمایل به توقف درگیری قابل مشاهده نیست. ضد حمله ارتش اوکراین در جبهه شرق ادامه دارد و حتی حملاتش به شهرهای روسیه را تشدید کرده و کشتی‌های تجاری این کشور را هدف قرار می‌دهد و روس‌ها نیز نشانه‌ای دال بر علاقه بر صلح نشان نداده‌اند. از این رو به نظر می‌رسد برگزاری نشست‌هایی همانند نشست جده تنها بخشی از مانور دیپلماتیک محور ناتو برای تقویت موضع سیاسی باشد، نه زمینه‌ای جدی برای دستیابی به آتش‌بس یا صلح.