تبادل اسرا؛ قطعه اول پازل حل بحران یمن

به گزارش نگاه نو، دیروز شنبه ۲۶ فروردین در ادامه روند تبادل اسرا میان یمن و عربستان سعودی، دومین گروه شامل ۳۰۶ اسیر یمنی پس از آزادی وارد فرودگاه بین ‌المللی صنعا شدند. یک روز قبل (جمعه ۲۵ فروردین) نیز ۲۵۰ اسیر یمنی پس از آزادی از زندان‌های عربستان، وارد فرودگاه صنعا شده بودند؛ روندی که امروز یکشنبه ۲۷ فروردین ادامه و با تبادل ۸۸۷ اسیر، این پرونده بسته خواهد شد.

پیشتر قرار بود عملیات مبادله اسیران جنگ یمن ۱۹ ماه مبارک رمضان انجام شود اما بر اساس اعلام کمیته بین المللی صلیب سرخ به دلیل‌عدم آمادگی متجاوزان در جبهه «مأرب»، اجرای توافق تبادل اسرا به تعویق افتاد.

مذاکرات در مورد پرونده اسیران جنگ یمن در ۲۰ مارس گذشته در سوئیس پایان یافت و توافق شد طی یک عملیات ۷۰۶ اسیر از انصارالله و ۱۸۱ اسیر از طرف مقابل از جمله سعودی‌ها و سودانی‌ها آزاد شوند و یک دور مذاکرات دیگر بعد از ماه رمضان برای تکمیل اجرای بقیه توافقات انجام شود.

پیش از این بزرگ‌ترین تبادل زندانیان بین گروه‌های درگیر در یمن اکتبر سال ۲۰۲۰ با میانجی‌گری صلیب سرخ انجام شد که طی آن ظرف ۲ روز حدود هزار زندانی و اسیر مبادله شدند.

تبادل اسرا تقریباً یک هفته بعد اعزام هیات عربستانی به صنعا پایتخت یمن انجام گرفته‌است؛ هیاتی که شامگاه یکشنبه ۲۰ فروردین وارد صنعاء شد و با «مهدی المشّاط» رئیس شورای عالی سیاسی یمن، «محمدعلی الحوثی»، عضو دیگر شورا و غیره دیدار و گفت وگو کرد. این نخستین دیدار یک مقام رسمی سعودی به مقامات صنعا بعد از ۸ سال جنگ ویرانگر علیه یمن به شمار می‌رفت.

با نگاهی به مواضع اعلانی مقامات انصارالله، نتیجه‌بخش بودن مذاکرات تایید میشود به طوری که الحوثی پس از خروج هیأت سعودی از صنعاء در توئیتی نوشت «فضای گفت‌وگوها مثبت بود و تاریخ برگزاری دور دوم نیز مشخص شد» و «محمد البخیتی» عضو دفتر سیاسی جنبش انصارالله در این باره گفت: مذاکرات صنعاء به خوبی پیش می‌رود و برای گذر از گذشته، باید به آینده نگاه کرد.

البخیتی پیشتر تاکید کرده‌بود «همانطور که درهای صنعاء برای صلح شرافتمندانه با عربستان سعودی باز است، برای صلح با امارات نیز باز است. او تصریح کرده بود که دیدگاه صنعاء هم‌اکنون درباره همه طرف‌هایی که در صف دشمنی و هجوم علیه یمن ایستاده بودند، باز است.»

تبادل زندانی نشانگر یک اعتماد متقابل نسبی و حداقلی است که در صورت تداوم مذاکرات و نتایج، می‌تواند تعمیق یابد؛ بی‌اعتمادی که طی یکسال اخیر باعث نقض مکرر آتش‌بس شده‌بود. با توافق اخیر و آزادی اسرا، انتظار می‌رودآتش‌بس‌هایی که پیشتر هر دقیقه نقض می‌شد، دوام و قوام بیشتری پیدا کند.

لازم به ذکر است که آتش‌بس در یمن از یازدهم فروردین سال گذشته با وساطت سازمان ملل محقق شد و چند مرتبه تمدید شد اما این آتش‌بس همواره نقض می‌شد. به عنوان نمونه تنها در بازه زمانی پنج‌ماهه آوریل تا آگوست (فروردین تا مرداد پارسال) ائتلاف سعودی بیش از ۲۴ هزار بار آن را نقض کردبود.

در واقع اما ریشه و دلیل اصلی سفر هیئت عربستانی و بحرینی به یمن و دستیابی توافقی که تبادل اسرا برایند آن بود، ازسرگیری روابط تهران و ریاض است.

بنابراین ترمیم مناسبات عربستان و ایران تاثیرات خود را بر روند پرونده یمن گذاشته‌است. ایران و عربستان بعد از هفت سال قطع روابط دیپلماتیک، بتازگی رسماً روابط خود را از سرگرفته‌اند؛ رخدادی تحول‌آفرین در منطقه که افزون بر رفع اختلافات دوجانبه، بستر را برای بازشدن گره‌های کور و بحران‌های منطقه از قبیل بحران یمن هموار کرده‌است.

بنابراین احتمال می رود که با ترمیم مناسبات تهران- ریاض بعد از یمن، شماری از پرونده‌های منطقه‌ای نیز بسته شود و به تدریج شاهد بازگشت دوباره سوریه به اتحادیه عرب و تشکیل دولت فراگیر ملی در لبنان باشیم. افزون بر آن، مناسبات تهران و ریاض می‌تواند به همگرایی بیشتر بین ایران با مصر و اردن منجر شود.

از طرفی اصرار بحرین برای ارتقای سطح مناسبات خود با ایران و سفر دبیر شورای امنیت ملی به امارات و عراق نشان می‌دهد که شاهد همگرایی افزون‌تر ایران با کشورهای عرب منطقه باشیم.

البته آل سعود نیز رویکرد منطق‌محور را جایگزین مخاصمه و تنش کرده‌است. عربستان حتی در آستانه ازسرگیری روابط با تهران گام‌های اساسی در بهبود مراودات با سوریه و بشار اسد برداشت. در یک دهه گذشته عربستان مهم‌ترین دشمن دولت سوریه در منطقه به‌حساب می‌آمد. اما با کم‌رنگ شدن جنگ‌داخلی در سوریه، بالاخره ریاض هم به برقراری روابط مجدد با این کشور متقاعد شد.

حالا مقامات این کشور اعلام کرده‌اند که آماده گفت وگو با دولت اسد هستند و عربستان می‌خواهد اسد را برای نشست اتحادیه عرب به کشورش دعوت کند. این اتفاقات نشان می‌دهد که کشورهای عربی منطقه به عنوان دشمنان سرسخت اسد خود را برای پذیرش اسد در جمع آماده می‌کنند.

در مجموع، بحران یمن به عنوان بزرگترین چالش و مسئله مورد اختلاف ایران و عربستان، اینک به سنگ بنا و اولین حرکت دومینوی حل وفصل اختلافات تبدیل شده‌است. بی‌تردید تسریع در پایان‌بخشی به این بحران همانند سرعت بالای استرداد اسرا طی سه روز، می‌تواند بسترساز گشوده شدن دیگر گره‌ها در این پهنه جغرافیایی و برقراری صلح پایدار در فضایی بود که حضور و نفوذ آمریکا رنگ باخته‌ است.