عادی‌سازی روابط عربستان- ایران؛ خاورمیانه خارج از کنترل واشنگتن

به گزارش نگاه نو، خبرگزاری اسپوتنیک در نوشتاری تحلیلی و با گردآوری نظرات کارشناسان، پیرامون توافق میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی نوشت: عربستان و ایران در ششم آوریل (۱۷ فروردین) نشستی سطح بالا در پکن برگزار کردند و دو کشور توافقنامه‌ای برای بازگشایی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها امضا کردند؛ این بخشی از پیمانی بود که با میانجیگری چین و با هدف توقف سال‌ها خصومت میان تهران و ریاض انجام شد.

مهران کامروا مدیر مرکز مطالعات منطقه‌ و بین‌الملل دانشگاه جرج تاون در قطر در مصاحبه با اسپوتنیک تاکید کرد: ایران چندین سال به دنبال احیای روابط با عربستان سعودی و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده است. رئیس‌جمهور رئیسی از زمان روی کار آمدن اعلام کرد که بهبود روابط با همسایگان نیز در اولویت قرار دارد. پرسشی که مطرح است اینکه چرا سعودی‌ها تصمیم به عادی‌سازی روابط گرفته‌اند؟

به گفته کامروا، چند عامل در این امر دخیل هستند. نخست، ایرانی‌ها می‌توانند به سعودی‌ها کمک کنند تا درگیری طولانی‌مدت خود با حوثی‌ها در یمن را حل‌وفصل کنند. دوم اینکه عربستان سعودی متوجه شده است که ایران، یک همسایه دائمی است، درحالی که ایالات متحده یک دوست موقت یا ناسازگار است.

نقش چین به عنوان نماینده صلح

این پیشروی اولین پیروزی بزرگ دیپلماتیک چین در منطقه خاورمیانه بود، منطقه‌ای که مدت‌ها قلمرو نفوذ واشنگتن محسوب می‌شد.

کامروا افزود: این توافق، به طور حتم یک دستاورد مهم برای دیپلماسی چین است و شاید شروع یک موضع دیپلماتیک فعال‌تر باشد که در آینده مسائل منطقه‌ای در خلیج فارس و خاورمیانه را در نظر بگیرد.

وی خاطر نشان کرد: چین به طور سنتی حضور دیپلماتیک در خاورمیانه نداشته است و این یک تحول مهم است.

ام. وی. رامانا (M. V. Ramana) مدیر موسسه لیو برای امور جهانی در دانشگاه بریتیش کلمبیا (Instituto Liu para Asuntos Globales) نیز در گفت‌وگو با اسپوتنیک تصریح کرد: به نظر می‌رسد که تفاوت اصلی میان چین و ایالات متحده به رویکرد عدم مداخله‌آمیز که چین اتخاذ کرده، مربوط باشد.

احمد ال ابراهیم (Ahmed Al Ibrahim) ‌تحلیلگر سیاسی مستقر در ریاض به اسپوتنیک گفت: دولت چین در حال ساخت جاده ابریشم جدید است که ایران را از طریق خاورمیانه به اروپا خواهد رساند. در این مسئله نیز باید منتظر ماند و دید که از نظر اقتصادی مشکلات سراسر منطقه را به صفر می رساند؟ چین از این طریق در تلاش برای اعطای اعتمادی به منطقه است که آمریکا آن را انجام نداده است.

در ادامه آمده است: چین صلح را شرط حیاتی برای توسعه اقتصادی ملی و جهانی می‌داند. به همین منظور، ابتکار امنیت جهانی (Iniciativa de Seguridad Global) را اعلام کرده است. این سند که در پایان فوریه (اوایل اسفند) منتشر شد، گام‌های عملی برای رسیدگی به چالش‌های امنیتی کنونی و حفظ صلح در سراسر جهان را تشریح می‌کند.

جف جی براون (Jeff J. Brown) نویسنده کتاب سه‌گانه چین (La trilogía de China) به اسپوتنیک گفت: از ۱۰ سال پیش که شی جین پینگ رئیس جمهوری شد، چین ۳۶۵ روز در سال و در هر گوشه از کره زمین مورد حمله دیپلماتیک قرار گرفته است، در حالی که یکی از وفادارترین مشتریان هیدروکربنی عربستان سعودی است. بنابراین، روابط رسمی و تجاری توسط غرب دست کم گرفته می‌شود. آنچه چین را با وجود فاجعه خودآزاری غرب در اوکراین و امتناع اکثریت جهان از توجه به ناتو، در کانون توجه قرار داده است. در هر صورت، روابط چین همیشه بر اساس منافع و احترام متقابل بوده است و به هزاره‌ها قبل برمی‌گردد.

آمریکا کنترل خود را در خاورمیانه از دست داد

به گفته مهران کامروا، توافق ایران و عربستان با میانجیگری چین نشانه روشنی است که واشنگتن در حال از دست دادن کنترل خود در خاورمیانه و سایر نقاط جهان است.

وی گفت: نفوذ آمریکا در خاورمیانه و سایر نقاط جهان رو به کاهش است و تصمیم عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با ایران قطعاً نشان‌دهنده این مسئله است.

این کارشناس امور بین المللی تاکید کرد: عادی‌سازی روابط ایران و عربستان به خودی خود نشان‌دهنده ظهور یک جهان چندقطبی نیست و عربستان سعودی احتمالا تا حد زیادی در مدار آمریکا باقی خواهد ماند. اما آنچه ما شاهد هستیم، درجه بیشتری از تمایل به سرپیچی از خواسته‌ها و حتی اهداف راهبردی صریح ایالات متحده است.

به گفته ال ابراهیم، «ایالات متحده به یک جنگ قدرت داخلی کشیده شده است و خود این مسئله، شرایط را پیچیده‌تر می‌کند. آمریکا به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در منطقه ظاهر نشده و نفوذ واشنگتن در خاورمیانه کاهش یافته است؛ نه به این دلیل که خاورمیانه در تلاش برای کاهش دادن این نفوذ و یا دوری از ایالات متحده است؛ بلکه این آمریکا است که در حال خروج از منطقه به دلایل متعددی از جمله نزاع داخلی میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان است».

اسپوتنیک در ادامه آورده است: برخی از دانشگاهیان مستقر در واشنگتن به جای استقبال از روند حل‌وفصل خصومت‌های میان ایران و عربستان، با اشاره به برنامه هسته‌ای تهران از این واقعیت که تنش‌زدایی ایران و عربستان سعودی می‌تواند تلاش‌های‌ آمریکا و اسرائیل برای «تقویت اتحاد منطقه‌ای برای مقابله با ایران» را پیچیده کند، ابراز تاسف کرده اند.

در ادامه این گزارش آمده است: به نظر می‌رسد تنش‌زدایی جدید عربستان و ایران، پس از آن که واشنگتن مذاکرات هسته‌ای را به حالت تعلیق درآورد، می‌تواند دولت جو بایدن (رئیس‌جمهوری آمریکا) را به سمت بازگرداندن موضوع مذاکرات با تهران به روی میز سوق دهد.

به گفته جف جی براون، در این میان، چین احتمالاً می‌تواند به حل‌وفصل دیپلماتیک سایر درگیری های دیرینه در خاورمیانه کمک کند. وی افزود، با این حال، این مسئله‌ای زمان‌بر است.

این کارشناس با پیش‌بینی اینکه «نظم جهانی جدیدی با پیشتازی بخش جنوبی جهان شکل خواهد گرفت» افزود: تنش‌زدایی عربستان و ایران باید با توافق‌های مشابهی با سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس همراه شود. (در کنار توافق ایران و عربستان)، کاتالیزور ژئوپلیتیکی در اوکراین، همراه با واشنگتن و بروکسل که اشتباهات وحشتناکی را یکی پس از دیگری مرتکب می‌شوند، الهام‌بخش آفریقا، آمریکای لاتین، آسیا و اقیانوسیه است تا مخالفت با ۵۰۰ سال امپریالیسم استعماری را آغاز کنند.